Aflevering 2: Het belang van betekenisvolle activiteiten

Aandacht voor taal binnen HorizonTaal

Taal is een essentieel instrument in onze loopbaan. De LOB-methodiek HorizonTaal, die Loopbaanparadox op verschillende scholen verzorgt, besteedt daarom niet alleen aandacht aan loopbaanvragen voor jongeren, maar ook aan taalontwikkeling. Dat dit van belang is, blijkt ook uit het rapport van de Expertgroep Doorlopende Leerlijnen Taal en Rekenen dat in 2008 in opdracht van het ministerie van OCW werd geschreven. Deze serie van twaalf blogs heeft dan ook als onderwerp: aandacht voor taal binnen de LOB-methodiek HorizonTaal.

Ik hoop dat deze blogs bijdragen aan je persoonlijke ontwikkeling! Of je nu professional bent in het onderwijs, ouder of op een andere manier geïnteresseerd in dit onderwerp.

Wanneer je vragen hebt over de methodiek HorizonTaal, of wilt weten wat Loopbaanparadox voor jou of jouw school kan betekenen, of wanneer er persoonlijke vragen ontstaan, is het altijd mogelijk om hierover te mailen (cora@loopbaanparadox.nl). Gratis!

Het belang van betekenisvolle activiteiten 

De methodiek HorizonTaal is onder andere gebaseerd op het werk van taalpsycholoog Herbert H. Clark. Hij stelt dat taal en taalvaardigheid sociale aangelegenheden zijn die zich ontwikkelen in de eigen culturele context. Als we gezamenlijke betekenisvolle activiteiten doen, hebben we grote behoefte aan het begrijpen van elkaar en het samen vormgeven van de situatie. Taal is daarbij ons voertuig. Vanmontfort zegt hierover:

Als de onderzoeksresultaten één zaak gemeen hebben, is het wel het volgende: in natuurlijke situaties wordt taal zelden of nooit gebruikt als een doel op zichzelf. In een opvoedingssituatie of in de vrije tijd is taal in de eerste plaats een hulpmiddel om samen breder opgevatte activiteiten uit te voeren – het delen van gevoelens, samen ontbijten, kinderen leren dat ze hun tanden moeten poetsen voor het slapen gaan, leren hoe apparaten werken (…) Taal is dan een instrument dat mensen gebruiken om ieders bijdrage aan zo’n gemeenschappelijke activiteit te coördineren – de ouders om hun kinderen te leren hoe ze zich tijdens het ontbijt dienen te gedragen. De kinderen om op dat moment uiting te geven aan hun eigen kijk op de zaak, om weerstand te bieden of om na te gaan of ze voldoende tegemoet komen aan de verwachtingen van hun ouders (…) (Vanmontfort 2010a).

Waar betekenisvolle, gemeenschappelijke activiteiten plaatsvinden, wordt taal op een andere en creatieve manier gebruikt, en in snel tempo geleerd. Niet als doel op zich, maar als middel om het doel van de gezamenlijke situatie vorm te geven. Dit is ook van belang voor het onderwijs! In mijn ogen zien we taal in het onderwijs te vaak als doel. Maar taalontwikkeling vindt plaats door betekenisvolle gezamenlijke activiteiten. Dit wordt ook duidelijk uit de praktijk van HorizonTaal.

De praktijk van HorizonTaal

De opdracht

Annelie, 14 jaar, is met twee groepsgenoten bezig met de onderstaande opdracht Koeltechnicus:

De pot-in-de-pot-techniek is een Afrikaanse manier om fruit, groenten en ander voedsel te bewaren zonder energietoevoer (via batterijen of elektriciteit) voor de koeling. Om deze ‘koelkast’ te bouwen, heb je twee aardewerken potten nodig met een verschillende diameter, zodat je ze in elkaar kan plaatsen. De ruimte tussen de twee potten wordt opgevuld met zand dat voortdurend vochtig wordt gehouden. Voedsel en drankjes worden in de kleinste (middelste) pot geplaatst en worden dan afgedekt met een vochtige doek.

Vandaag neem je zélf de kans om een aardewerken koelkast te bouwen want je houdt je als koeltechnicus bezig met milieuvriendelijke koeltechnieken. Eerst lees je informatie over de techniek die er achter deze koelkast schuilgaat. Zo weet je waar je mee bezig bent en wat mensen moeten doen om ook na een paar weken nog plezier te hebben van hun koelkast!

Leerlingen aan de slag

Terwijl de twee groepsgenoten van Annelie druk in de weer zijn met de terracottapotten, water, zand, thermometers en veel meer, heeft Annelie heel andere vragen. ‘Mevrouw, hoeveel stroom gebruikt een koelkast eigenlijk? En hoe slecht is dat voor het milieu?’ Ik heb geen idee. Mijn reactie is dan ook: ‘Wat een goede vraag. Houd je je bezig met het milieu?’ Er volgt een heel verhaal. Maar nog steeds hebben we geen antwoord op haar vragen. Ik vraag Annelie daarom: ‘Hoe vinden we daar nu antwoorden op?’ Ik ben even geboeid als Annelie, wil het graag weten. Annelie gaat googelen. Dit vindt ze :

Een gemiddelde koelkast (afhankelijk van het model, enkel koelkast of koel/vries combinatie, tafelmodel of groot model etc.) verbruik is niet exact op te geven. Een rondgang bij een grote keten die koelkasten en koel/diepvries combinaties verkoopt (en er de energieverbruiken bij schrijft) laat zien dat het tussen de 200 en 600 kWh per jaar wordt verbruikt. Dit zijn overigens de energie gegevens van de nieuwe koelkasten die in de winkels over het algemeen een A of zelfs A++ labels hebben. De koelkasten die in vele huizen te vinden zijn, behoeven niet nieuw te zijn en het is een bekend gegeven dat ze over het algemeen meer verbruiken. Hoeveel, daar zijn diverse methodes voor om dat te bepalen. Ten eerste kunt u uw apparaat op internet opzoeken. Daar staan over het algemeen de verbruiksgegevens bij. Daarnaast kunt u uw apparaat doormeten. De energiemeters zijn bij diverse witgoedwinkels te koop. Wanneer u de kosten wilt bepalen dan pakt u uw energieverbruik in kWh per jaar en u vermenigvuldigt dat met de energieprijs die u betaalt bij uw leverancier. Schrik niet, dit bedrag ligt meestal tussen de 50 – 200 Euro per jaar. (Bron: http://www.leerwiki.nl/Een_koelkast_die_werkt_zonder_elektriciteit – 7-8-2014.)

Taalvaardigheid vergroten tijdens een betekenisvolle, gezamenlijke activiteit

Annelie schrijft voor de presentatie aan het einde van de les een advies voor haar mede-klasgenoten, waarin ze de bovenstaande informatie verwerkt. Samen leerden we tijdens deze gezamenlijke betekenisvolle activiteit over stroomverbruik van koelkasten. Daarbij bedienden we ons ongemerkt van hoog niveau taalgebruik. In die taal kon Annelie zich, ondanks haar jonge leeftijd, prima uitdrukken. Zij vertelde bijvoorbeeld over condensvorming, waardoor de temperatuur in de potten daalt.

Groeivraag

In hoeverre ontwikkel jij je eigen taalvaardigheid? Welke activiteiten stimuleren bewust of onbewust jouw taalvaardigheid? Welke sociale activiteit zou jouw taalvaardigheid kunnen vergroten?

Vooruitblik

Volgende week schrijf ik op welke manier docenten kunnen bijdragen aan het vergroten van taalvaardigheid van leerlingen. Het begrip ‘mediatie’ speelt hierbij een essentiële rol.

Bronnen voor deze serie

• Clark, Herbert H. (2005), Using language. Cambridge: Cambridge University Press.
• Expertgroep Doorlopende Leerlijnen Taal en Rekenen (2008a), Over de drempels met taal en rekenen. Hoofdrapport van de Expertgroep Doorlopende leerlijnen Taal en Rekenen. SLO: Enschede. http://www.slo.nl/nieuws/dll/Hoofdrapport.pdf/download – voor het laatst geraadpleegd 7-8-2014.
• Expertgroep Doorlopende Leerlijnen Taal en Rekenen (2008b), Over de drempels met taal. De niveaus voor de taalvaardigheid. Onderdeel van de eindrapportage van de Expertgroep Doorlopende Leerlijnen Taal en Rekenen. SLO: Enschede. http://www.slo.nl/nieuws/dll/Taalrapport.pdf/ – voor het laatst geraadpleegd 9-1-2015.
• Expertgroep Doorlopende Leerlijnen Taal en Rekenen (2008c), Over de drempels met rekenen. Consolideren, onderhouden, gebruiken en verdiepen. Onderdeel van de eindrapportage van de Expertgroep Doorlopende Leerlijnen Taal en Rekenen. SLO: Enschede. http://www.slo.nl/nieuws/dll/Rekenrapport.pdf/ – voor het laatst geraadpleegd 9-1-15.
• Rossum, Cora van (2014), Kwetsbaarheid is kracht. Menselijk maatwerk in duurzaam, inspirerend en ambachtelijk loopbaan- en studiekeuzeadvies. Rotterdam: Loopbaanparadox.
• Vanmontfort, Magda van (2010a), ‘Taal en mediatie. Een beschouwing over communicatie in het onderwijs – mogelijke breuklijnen en wat mensen kunnen doen om breuken te helen’. In: Zorgbreed.Tijdschrift voor integrale leerlingenzorg 8, nr. 29, pp. 2-11. http://www.maklu.nl/MakluEnGarant/BookDetails.aspx?id=9781162169088 – voor het laatst geraadpleegd 7-8-2014.
• Vanmontfort, Magda van (2010b), HorizonTaal, Studiekeuze als ontdekking, handleiding. Antwerpen / Apeldoorn: Garant.
• Vanmontfort, Magda van (2009), ‘HorizonTaal – een leek voor de klas’. In: Caleidoscoop 21, nr. 6, pp. 4-21. http://caleidoscoop.be/index.php?ID=41314 – voor het laatst geraadpleegd 9-8-2014.

Over de LOB-methodiek HorizonTaal

De LOB-methodiek HorizonTaal wordt door Loopbaanparadox op een aantal middelbare scholen in Nederland gefaciliteerd. HorizonTaal is ontwikkeld door de Vlaamse Magda Vanmontfort, psycholoog en taalkundige. De methodiek is bedoeld voor middelbare scholieren van 13-14 jaar en bestaat uit twee componenten: beroepskeuze- en loopbaanontwikkeling én taalontwikkeling. Klik hier voor meer informatie over HorizonTaal.

In 2014 schreef ik een blogserie over de inhoud en vormgeving van de LOB-methodiek HorizonTaal. Deze blogserie is hier na te lezen.

Over het blog

De missie van Loopbaanparadox is: “Kwetsbaarheid is kracht! Menselijk maatwerk in duurzaam, inspirerend en ambachtelijk loopbaan- en studiekeuzeadvies”. Het blog draagt in dit kader kennis, inspiratie en deskundigheid over en verschijnt iedere maandag.

De foto’s zijn van fotograaf Marcel Sjoers (www.marcelsjoers.nl). Ze zijn te bestellen via marcel@marcelsjoers.nl. Het blog is geschreven door Cora van Rossum (www.loopbaanparadox.nl) en staat onder redactie van Marleen Schoonderwoerd (http://www.linkedin.com/in/marleenschoonderwoerd).

Cora van Rossum – www.loopbaanparadox.nl – 9-2-2015