Aflevering 3: Angst voor vrijheid en existentiële coaching

Angst voor vrijheid

Angst voor vrijheid heeft met twee zaken te maken: verantwoordelijkheid en onze vrije wil. In dit blog licht ik deze aspecten toe aan de hand van het verhaal van Charlotte en beschrijf ik hierin mijn rol als existentiële coach.

Verantwoordelijkheid

Verantwoordelijkheid houdt in dat ik de auteur ben van mijn eigen leven. Yalom schrijft hierover:

Ik gebruik ‘verantwoordelijkheid’ (…) in dezelfde betekenis als Jean-Paul Sartre deed toen hij schreef dat verantwoordelijk zijn betekent dat we ‘de onbetwiste auteur zijn van een gebeurtenis of een zaak’.  Verantwoordelijkheid betekent auteurschap. Ons bewust zijn van verantwoordelijkheid is ons bewust zijn van het feit dat we ons eigen zijn creëren, onze bestemming, onze lastige levenssituaties, gevoelens en, wanneer dat aan de orde is, ons eigen lijden. (Yalom 1980, p. 218 [vertaling CvR])

Als ik heel eerlijk ben, krijg ik het zelf behoorlijk benauwd van een citaat als dit. Geheel verantwoordelijk! Geen uitvlucht? Nee! Blijkbaar heb ik nogal wat angst voor vrijheid. Juist deze beschrijving van verantwoordelijkheid is een onderdeel van de existentiële angst voor vrijheid. Als ik mijn eigen levensverhaal mag schrijven, en tegelijk ook verantwoordelijk ben voor de gevolgen ervan, wie zegt dan dat dat een garantie is voor succes?

Vrije wil

Verantwoordelijkheid nemen voor je leven vraagt een sterk bewustzijn van een ‘vrije wil’: ik ben vrij om te kiezen wat ik wil, denk en hoe ik mijn leven vormgeef. Tegelijk geloof ik dat onze vrije wil ook een altijd sterk bevochten deel van onszelf is. Want wat zijn de juiste keuzes? Bestaan ‘juiste’ keuzes? Moeten we altijd ‘maar’ onze intuïtie volgen? Zijn we dan echt vrij of juist niet? Spelen er niet altijd andere ‘stemmen’ een rol bij onze keuzes? Wat heeft een bepaalde keuze voor consequenties? Als we het ene kiezen, kiezen we tegen het andere en willen we dat ook? Kiezen is ook verliezen. Zo kan ik nog wel even doorgaan. Hoe angst voor vrijheid tot uiting kan komen, wordt duidelijk uit het verhaal van Charlotte.

Het verhaal van Charlotte

Charlotte is grafisch vormgever. In de wereld waarin zij werkt komen er geen banen bij en verdwijnen er veel. Hierdoor zijn de werkwijzen en de samenwerkingsrelaties met opdrachtgevers behoorlijk veranderd en verzakelijkt.

Charlotte heeft een sterk dienstverlenende instelling. Ze wil wat zij vormgeeft  graag in nauwe samenwerking met haar opdrachtgevers maken. Ook wil ze rust en ruimte hebben om mooie ideeën uit te werken. Allemaal voorwaarden die in haar huidige werk niet meer bestaan. Ze is er letterlijk aan kapot gegaan. In de druk van dit proces is Charlotte met een burn-out thuis komen te zitten.

De werkgever heeft mij gevraagd voor een re-integratietraject eerste spoor (bij de eigen werkgever re-integreren) en tweede spoor (zoeken naar mogelijkheden buiten de eigen werkgever).

Al langer heeft Charlotte de wens om in de zorg te werken en zich om te laten scholen. Ze durft dit niet aan vanwege de val in salaris die ze zal maken. Ook vindt ze zo’n grote overstap echt te spannend. Na een gesprek of vijf komt er beweging bij Charlotte: ‘Misschien moest ik het toch maar doen.’ Ik voel me hoopvol gestemd. Blijven werken in de grafische branche betekent namelijk een heel groot gezondheidsrisico voor Charlotte. Ik vind het fijn dat ze nu ook andere wegen wil verkennen en kijk uit naar het volgende gesprek.

Tijdens het volgende gesprek is de toon veranderd. ‘Ik zal maar gelijk met de deur in huis vallen,’ zegt Charlotte. ‘Ik blijf waar ik ben en ik ga geen andere baan zoeken. Ik weet wat ik heb en weet niet wat ik krijg. Ik kan dit werk. Ik weet niet of ik het werk in de verzorging zal kunnen. Daarbij kom ik dan heel krap te zitten. Stel dat het niet lukt, dan help ik mijzelf financieel onderuit. Ik ga helemaal re-integreren in mijn werk nu. Ik ga niet switchen.’

Angst voor vrijheid en verbinding tussen coach en klant

Charlotte is vrij om te kiezen wat ze wil. Toch denk ik dat ze in haar keuze angst voor vrijheid te veel raadgever liet zijn. Wat voor mij als coach in elk geval belangrijk was, was een goede verbinding creëren waarin Charlotte in vrijheid kon overwegen wat ze wilde.

Angst voor vrijheid bij de coach

In de begeleiding van Charlotte speelde bij mij als coach ook angst voor vrijheid. De opdrachtgever van Charlotte was nieuw voor mij, en dan wil ik uiteraard zo goed mogelijk werk leveren door aan mijn opdracht te voldoen – zowel een eerste spoor- als een tweede spoortraject te verkennen. Die laatste opdracht kwam ik niet na, omdat Charlotte dat niet wilde.

Ik handel vanuit vrijheid en onafhankelijk, als extern adviseur. Toch kan dat ook angst bij mij oproepen. Handelde ik niet buiten het boekje van mijn opdrachtgever om door met Charlottes keuze mee te gaan? Charlottes keuze kon namelijk slecht uitpakken voor de werkgever. De kosten van ziekte komen voor rekening van de werkgever; ook bij nieuwe uitval van Charlotte. Twee jaar loondoorbetaling in het kader van de Wet Verbetering Poortwachter is voor vrijwel iedere werkgever heel veel geld. Mijn keuze kon zorgen voor een extra grote kostenpost. En hier zou ik deels verantwoordelijk voor zijn. En wat betekent het voor mijn inkomsten en mijn naam als ik deze opdrachtgever zou verliezen?

De reden dat ik Charlotte volgde in haar wens was dat het duidelijk was dat haar angst groter was dan haar durf. Wanneer ik nu druk zou uitoefenen, zou de angst groter worden en door mijn ontkenning mogelijk andere wegen zoeken, zoals agressie en woede. Op dat moment zou een arbeidsconflict ontstaan. Daar waren nog minder mensen bij gebaat. Ik legde dan ook goed aan werkgever en werknemer uit wat de juiste stappen zouden zijn om de risico’s voor beide partijen zo klein mogelijk te maken en het gesprek goed open te houden. Daarna liet ik het los.

Groeivraag

Kun je in je eigen leven situaties benoemen waarin je herkent dat je bang was voor vrijheid? Bang om de auteur van je eigen leven te zijn? Hoe ging je hiermee om? Als je daar nu op terugkijkt, vanuit de bril van bovenstaand blog, ben je dan tevreden over je keuze? Zo niet, wat zou je in een nieuwe situatie anders doen? Om welke reden? Als je tevreden bent, wat wil je uit die keuze meenemen?

Vooruitblik

Het volgende blog gaat over angst voor isolatie en existentiële coaching.

Bronnen voor deze serie

Meer weten over de bronnen voor deze serie? Klik dan hier!

Toon text

 Over het blog

De missie van Loopbaanparadox is: “Kwetsbaarheid is kracht! Menselijk maatwerk in duurzaam, inspirerend en ambachtelijk loopbaan- en studiekeuzeadvies”. Het blog draagt in dit kader kennis, inspiratie en deskundigheid over en verschijnt tweewekelijks.

De foto’s zijn van fotograaf Marcel Sjoers (www.marcelsjoers.nl). Ze zijn te bestellen via marcel@marcelsjoers.nl. Het blog is geschreven door Cora van Rossum (www.loopbaanparadox.nl) en staat onder redactie van Marleen Schoonderwoerd (http://www.linkedin.com/in/marleenschoonderwoerd).

Wanneer door dit blog persoonlijke dilemma’s boven komen, is het altijd mogelijk om hierover te mailen (cora@loopbaanparadox.nl). Gratis!

Cora van Rossum – www.loopbaanparadox.nl –18-2-2016