Leiderschap is het juiste pad kiezen, niet het makkelijkste pad

Wat kunnen we leren van leiders in de wereld? Hoe kunnen zij ons inspireren voor ons persoonlijk leiderschap? In deze blogserie staan we stil bij zeven leidersfiguren. De laatste leider die we belichten, is Barack Obama. In aflevering 1: iedere leider wordt geconfronteerd met angst. De kunst is niet om hiermee de strijd aan te binden, maar om de angst onder ogen te zien en vandaaruit een weg te zoeken.

Obama is de weg kwijt

Barack Obama werd geboren uit een Keniaanse vader en een Hawaïaanse moeder. Een huwelijk uit liefde wat minstens wonderlijk genoemd kan worden in 1960 toen rassenvermenging in de helft van de staten van de VS nog een ernstig misdrijf was. Als gevolg van studie verhuist de vader van Barack, wat leidt tot een scheiding. Barack groeit op met zijn moeder en familie.

In zijn tiener en adolescentie jaren vecht de jonge Barack Obama met zijn huidskleur en daarmee zijn rol als underdog. Tot hij door een studiegenoot wordt geconfronteerd met zijn eigen innerlijke dialoog:  

‘Maar nu hoorde ik dezelfde woorden opeens van zwarte mensen die ik respecteerde, mensen met meer reden tot bitterheid dan ikzelf ooit kon claimen. “Wie zegt dat eerlijk zijn iets van witten is?’ vroegen ze me. ‘Wie heeft je aangepraat dat je situatie je vrijstelt van bedachtzaam of ijverig of aardig te zijn of dat moraliteit een kleur heeft? Je bent de weg kwijt, broeder. Je ideeën over jezelf – over wie je bent en wie je zou kunnen worden – zijn verwrongen bekrompen en klein geworden.”

Ik ging op mijn stoepje zitten en wreef over de knoop in mijn nek. Hoe was het gebeurd? Maar voordat ik die vraag in mijn hoofd had geformuleerd, wist ik het antwoord al. Angst.’ (Obama, 2017, p. 117)

In mijn ogen hoort een innerlijk gevecht als dit bij een kern van persoonlijk leiderschap. We hebben angst. In het geval van Obama, steeds hernieuwd geconfronteerd worden met een wereld die zijn huidskleur als inferieur beschouwt. Ieder heeft zijn eigen angsten. Persoonlijk leiderschap gaat zeker niet alleen over angst. Wanneer we onze eigen angsten níet kennen en aangaan zal persoonlijk leiderschap niet lukken.

In een krachtenveld

Wie leiderschap uitoefent, staat altijd in een krachtenveld. Een krachtenveld van macht van anderen en onszelf. Een krachtenveld van ons eigen belang en dat van de ander. Een krachtenveld van moed en angst als stemmen in ons hoofd. En in dat krachtenveld hebben we de route van het leven te kiezen. Ik neem het voorbeeld van een adjunct directeur op een VO school. De managementrol is nieuw voor haar. Regelmatig komt ze min of meer klem te zitten tussen de visie van haar directeur, de meningen van haar collega adjuncten en de teams waar zij leiding aan geeft. Het werd in de eerste fase van haar management functie haar grootste uitdaging om eigenstandig in dit krachtenveld haar plaats in te nemen. In de coaching vloeide nog wel eens een traan als dit minder of beter was gelukt. Het riep haar onzekerheid en angst op allerlei manieren op. ‘Ben ik die adjunct die mijn directeur verwacht dat ik ben?’ of ‘Als ik als nieuwe collega mij te sterk profileer, versterkt of verzwakt dit dan mijn positie en hoe neem ik die plek op een juiste manier in?’ of ‘Ik wil er graag zijn ten dienste van de teams, maar ik merk dat hier een stevige positionering als leidinggevende ook van belang is.’ Ze won, door de angst in zichzelf aan te gaan en met mij te bespreken. Zo bleef ze uit gevechten en conflicten, terwijl ze gezond haar positie verwierf.

Vechten met angst

In een toespraak in Cairo op 4 juni 2009 zegt Obama het volgende: 

‘Het is makkelijker om een oorlog te beginnen dan te beëindigen. Het is makkelijker om anderen de schuld te geven dan naar jezelf te kijken, om de verschillen met een ander te benoemen dan de overeenkomsten te vinden. Maar we moeten het juiste pad kiezen, niet slechts het meest gemakkelijke pad.’ (New York Times, 2009)

Als ik eerlijk ben bevat dit citaat zo’n beetje mijn levensmissie. De reden dat ik een blogserie als deze schrijf. Zo makkelijk hebben we het gevoel dat de wereld tegen ons is. Zo gemakkelijk gaan we vechten. En dat gevoel gaat eigenlijk bijna altijd over angst.

Erkennen van angst

En laten we eerlijk zijn, angst is een essentieel gegeven. Angst is existentieel, verbonden met ons mens-zijn. Daarover schreef ik eerder twee blogseries. Toch geloof ik dat het geen zin heeft om met angst te vechten. Dat is vaak een gevecht tegen onszelf. Ik geloof dat het wel zin heeft om ons te verhouden tot onze eigen angst. Dat is mijns inziens een accepterend aanvaarden van onze angst en vanuit die aanvaarding zoeken naar gezonde keuzes.

Vanuit angst en anderen de schuld geven komen we makkelijk in een zij – wij denken. Dat leidt meestal niet tot verbinding en daarmee weinig tot samenwerking en resultaat. De stem van onze angst mag er zijn, alleen de vraag is: laten we ons er ook door leiden? Met Obama gesproken: mogen we de weg van overeenkomsten en verbinding zoeken en de juiste weg zoeken?!

Ook benieuwd naar de andere blogs in de serie Leren van leiders? Klik dan op de namen van de leiders: Nelson Mandela, Martin Luther King, Albert Einstein, Steve Jobs, Ghandi en Winston Churchill.

Bronnen voor de serie Leren van Leiders

Meer weten over de bronnen voor deze serie? Klik dan hier:

Toon text

De foto’s zijn van fotograaf Marcel Sjoers (www.marcelsjoers.nl). Ze zijn te bestellen via marcel@marcelsjoers.nl. Het blog is geschreven door Cora van Rossum (www.loopbaanparadox.nl) en staat onder redactie van Marleen Schoonderwoerd (http://www.linkedin.com/in/marleenschoonderwoerd).

Wanneer door dit blog persoonlijke dilemma’s boven komen, is het altijd mogelijk om hierover te mailen (cora@loopbaanparadox.nl). Gratis!

Cora van Rossum – www.loopbaanparadox.nl –11-08-2020