Aflevering 6: Je rol als werkgever: voorkomen en genezen
Doelstellingen serie Kostenreductie
Meer weten over de doelstellingen van de serie Kostenreductie? Klik dan hier:
Toon text
‘NL, doe meer aan psychische problemen’
Zo luidde de kop van een NOS-bericht op 1 december 2014, naar aanleiding van een rapport van de OESO over mentale gezondheid op het werk. Mentale ongezondheid brengt veel kosten met zich mee, zowel voor organisaties als voor de maatschappij. Ik zie de gevolgen hiervan ook in mijn praktijk als loopbaancoach. Deze blogserie wil bijdragen aan het verlagen van deze kosten.
Drie deelthema’s: arbeidsomstandigheden, angst en agressie
In drie deelthema’s ga ik in op verschillende factoren die van invloed zijn op de mentale (on)gezondheid.
• In deel 1 (blog 3-7) komen concrete ervaringen en situaties ter sprake: ziekte, stress en baanonzekerheid.
• Deel 2 van deze blogserie besteedt aandacht aan het thema angst op de werkvloer (blog 8-15).
• In deel 3 staat het thema agressie op de werkvloer centraal (blog 16-21).
Inzicht verlaagt kosten mentale ongezondheid
Met het beschrijven van deze factoren hoop ik dat jullie als lezers van dit blog – of je nu leidinggevende, werknemer of werkzoekende bent – inzicht krijgen. Bijvoorbeeld in de gevolgen van mentale problemen voor het uitoefenen van werk of van leidinggevende taken, of voor de relatie tussen werknemer en werkgever. Inzicht hierin geeft namelijk mogelijkheden om tot ander gedrag te komen. En, meer economisch gezegd: om de kosten van mentale ongezondheid te verlagen!
Mentale ongezondheid voorkomen en genezen
De rol van de leidinggevende is de belangrijkste factor voor het ontstaan of juist uitblijven van mentale problemen op de werkplek. Dit is een van de conclusies uit de OESD-rapporten. Daarom na het beschrijven van diverse arbeidsomstandigheden (blog 3-5) nu aandacht voor de rol van de leidinggevende.
Als werkgever speel je een belangrijke rol bij het voorkomen van mentale ongezondheid. Ik zeg het nog wat verhevener: je hebt zelfs een belangrijke rol bij het genezen en helen van je medewerker. Door bewust aandacht te geven aan alle punten die ik hieronder noem. Daarmee draag je bij aan kostenreductie!
Communiceer helder
Bij veranderingen in organisaties is ‘weten’ van essentieel belang. Wanneer medewerkers voldoende meegenomen worden in de besluitvorming bij veranderingsprocessen, zal er nog steeds weerstand zijn. Wanneer zij op de hoogte blijven van wat er gebeurt, zullen ze veranderingen sneller en makkelijker accepteren. Voortdurende communicatie is van groot belang, ook om angst en boosheid te verminderen (zie ook deel 2 en 3 van deze blogserie).
Wees je bewust van je eigen emoties
Als leidinggevende zit je vaak tussen meerdere vuren in en ben je soms zowel ‘uitvoerder’ als ‘brenger’ van boodschappen. Soms ben je zelf ook boos en ontevreden over besluitvorming van bovenaf, zonder dat je dit kunt of wilt laten merken. Wat van belang is, is dat je als leidinggevende wel je eigen emoties (h)erkent. Want je kunt je rol het beste uitvoeren wanneer je eigen angst of boosheid er mag zijn (zie ook deel 2 en 3 van deze serie; en de blogs 13-16 van de Blogserie Leiderschap IK, WIJ, ZIJ!). Deze emoties hoeven niet altijd benoemd te worden, soms ook wel.
Geef je medewerker aandacht
Wanneer een medewerker ervaart dat hij echt is gehoord, ook in zijn negatieve gevoel bij een situatie, en dat dit gevoel daadwerkelijk is gerespecteerd, ontstaat er verbinding en zijn veel dingen mogelijk. Ik geef een voorbeeld.
Door een reorganisatie veranderen de werktijden van Suzanne. Nu kan ze niet meer zelf de kinderen naar school brengen, en dat vindt ze erg vervelend. Wanneer jij als leidinggevende naar Suzanne luistert en met haar meedenkt, zal dit een veel positiever effect hebben op haar keuzes dan wanneer je haar bezwaren wegwuift. Wanneer je je als leidinggevende jezelf deze vorm van luisteren en aandacht aanleert, voorkom je veel gedoe en zitten jouw mensen, voor zover dat binnen jouw invloedssfeer ligt, er beter bij (zie ook mijn artikel ‘Verbinding creëren door te luisteren’.)
Zorg voor goede arbeidsvoorwaarden
Er is een hele serie arbeidsvoorwaarden die invloed hebben op mentale (on)gezondheid. Goed beleid hierop heeft dus zin:
- Zorg voor voldoende uitdaging door medewerkers iets te leren (zie volgende blog).
- Verlaag werkstress (zie blog 4).
- Verlaag werk- of baanonzekerheid (zie blog 5).
- Voorkom teveel passief werk; dit vermindert tevredenheid en daarmee gezondheid.
- Werk aan je houding als leidinggevende (hier kom ik in deel 2 en 3 van deze serie uitgebreider op terug).
- Welke plek hebben flexibel werk en zondagswerk in je organisatie? Dit is in de ene sector juist een factor die zorgt voor vermindering van stress, terwijl het in andere sectoren stress verhoogt. Breng dit voor jouw eigen organisatie eens in kaart.
- Welke plek heeft samenwerking tussen collega’s in je organisatie? Hiervoor geldt hetzelfde als voor flexibel werk. Breng dit voor jouw eigen organisatie eens in kaart.
- Zorg voor een goede aansluiting van taakeisen op de persoonlijke kwaliteiten en mogelijkheden van je medewerker.
- Hoe zit het met de verschillen tussen mannen en vrouwen? In de westerse maatschappij moet een vrouw nog steeds zo’n 2,5 keer beter zijn dan haar mannelijke equivalent om als even capabel te worden beschouwd voor vooraanstaande functies. Tegelijk zijn in alle leeftijdscategorieën tot 45 jaar inmiddels vrouwen hoger opgeleid dan mannen. En steeds vaker de hoofdkostwinner (+46 procent sinds 2002). Breng dit voor je eigen organisatie eens in kaart.
Houd zieke werknemers aan het werk
Werk heeft, behalve bij zeer ernstige problematiek, een positieve invloed op de behandelduur, en daarmee ook op gezondheid en herstel. Zie het onderstaande schema dat ik eerder in blog 2 liet zien.
Werk verlaagt de behandelduur van mensen met mentale problemen. (Linkeras: aantal maanden behandeling.) (OECD 2015, p. 81; http://dx.doi.org/10.1787/888933184153)
Als we als leidinggevenden onze zieke medewerkers de ruimte geven om te werken, dragen we bij aan hun herstel! Het is niet gemakkelijk en zelfs een grote uitdaging om mensen met ernstige mentale problemen in dienst te hebben of te nemen. Daar is durf voor nodig. Tegelijk geloof ik oprecht dat wanneer er goede afspraken worden gemaakt, mensen met mentale problemen juist van grote waarde zijn voor een organisatie of bedrijf. Zie voor een mooi voorbeeld hiervan het Project Mensen met Mogelijkheden!
Het verhaal van Sjaak
Sjaak is HR-medewerker. Hij heeft regelmatig perioden waarin hij erg depressief is. Ik begeleid hem als jobcoach, zodat hij zowel op mij als op zijn hulpverlener terug kan vallen. Inmiddels wordt Sjaak bij elkaar zes jaar begeleid. Door onze ondersteuning lukt het Sjaak om vrijwel nooit ziek te zijn. Als we dit een keer met zijn leidinggevende bespreken, geeft deze eerlijk toe dat Sjaak een van de medewerkers is die het minst ziek is. Sjaak is zo gedreven om aan het werk te blijven dat hij hier alles voor over heeft. Tegelijk weten zijn collega´s van zijn klachten. Ze nemen Sjaak soms wat werk uit handen als het een dag minder goed gaat en hij dit aangeeft. Door zich gezamenlijk verantwoordelijk te voelen voor het werk en voor elkaar, is er een grote samenbindende sfeer de afdeling. De leidinggevende heeft hierin een rol als voortrekker en inspirator van het team. De moed en het doorzettingsvermogen die Sjaak steeds weer toont zijn hierin een belangrijke motivator.
Groeivraag
Welke van de bovengenoemde punten zouden voor jou als werknemer van belang zijn om te ontvangen van je leidinggevende? Waarom? En wat vind je belangrijk voor je rol als leidinggevende? Maak het concreet.
Vooruitblik
Een andere manier om mentale gezondheid te bevorderen, is werknemers de mogelijkheid geven om te leren. Daarover gaat het blog van volgende week.
Bronnen voor deze serie
Meer weten over de bronnen voor de serie Kostenreductie? Klik dan hier:
Toon text
Bronnen voor deze serie
Bakas, A. & Sijmons, M. (2014), Megatrends Stress. De nieuwste inzichten in psychische klachten die leiden tot verzuim, Schiedam: Bal Media.
Dam, A. van (2009), De kunst van het falen. Hoe je door effectief leren succesvol kunt presteren, Amsterdam: Ambo.
Glas, G. (2002), Angst; Beleving > structuur > macht, Amsterdam: Boom.
Hessel, R. & Mulder A. (2014), Gewoon of beperkt? Hoe jodendom, christendom en islam omgaan met mensen met een handicap, Zoetermeer: Meinema.
Hanson, R. (2012), Boeddha’s brein. Hoe mindfulness je hersens en je leven kan veranderen, Utrecht: Ten Have.
Kierkegaard, S. (2009), Het begrip angst, Budel: Damon.
Klaassen, A. (2003), Agressiebeheersing, Alphen aan den Rijn: Kluwer.
LeDoux J. (1998), The Emotional Brain, New York: Simon & Schuster, Rockefeller Center.
OECD (2012), OECD (2012), Sick on the Job?: Myths and Realities about Mental Health and Work, Mental Health and Work, Paris: OECD Publishing,
DOI: http://dx.doi.org/10.1787/9789264124523-en
OECD (2014a), Making Mental Health Count: The Social and Economic Costs of Neglecting Mental Health Care, OECD Health Policy Studies, Paris: OECD Publishing,
DOI: http://dx.doi.org/10.1787/9789264208445-en
OECD (2014b), OECD (2014), Mental Health and Work: Netherlands, Mental Health and Work, Paris: OECD Publishing, DOI: http://dx.doi.org/10.1787/9789264223301-en
OECD (2015), OECD (2015), Fit Mind, Fit Job: From Evidence to Practice in Mental Health and Work, Mental Health and Work, Paris: OECD Publishing,
DOI: http://dx.doi.org/10.1787/9789264228283-en
Rossum, Cora van (2014), Kwetsbaarheid is kracht. Menselijk maatwerk in duurzaam, inspirerend en ambachtelijk loopbaan- en studiekeuzeadvies, Rotterdam: Loopbaanparadox, in eigen beheer.
Rossum, C. van, ‘Angst is niet iets om bang voor te zijn’, in: CoachLink Magazine 2015, nr. 4, pp. 55-58.
Rossum, C. van, ‘Verbinding creëren door te luisteren’, in: CoachLink Magazine 2015, nr. 3, pp. 80-83.
Sedláček T. (2012), De economie van goed en kwaad. De zoektocht naar economische zingeving van Gilgamesj tot Wall Street, Schiedam: Scriptum.
Tavris, C. (1982), Anger, The Misunderstood Emotion, United States: Touchstone.
Yalom, Y.D. (1980), Existential Psychotherapy, The Perseus Books Group [z.p.]
Yalom, Y.D. (2013), Scherprechter van de liefde. Tien ware verhalen uit een psychotherapeutische praktijk, Amsterdam: Balans.
Yalom, Y.D. (2015), Tegen de zon in kijken. Doodsangst en hoe die te overwinnen, Amsterdam: Balans.
Over het blog
De missie van Loopbaanparadox is: “Kwetsbaarheid is kracht! Menselijk maatwerk in duurzaam, inspirerend en ambachtelijk loopbaan- en studiekeuzeadvies”. Het blog draagt in dit kader kennis, inspiratie en deskundigheid over en verschijnt iedere maandag.
De foto’s zijn van fotograaf Marcel Sjoers (www.marcelsjoers.nl). Ze zijn te bestellen via marcel@marcelsjoers.nl. Het blog is geschreven door Cora van Rossum (www.loopbaanparadox.nl) en staat onder redactie van Marleen Schoonderwoerd (http://www.linkedin.com/in/marleenschoonderwoerd).
Wanneer door dit blog persoonlijke dilemma’s boven komen, is het altijd mogelijk om hierover te mailen (cora@loopbaanparadox.nl). Gratis!
Cora van Rossum – www.loopbaanparadox.nl – 22-2-2016
