Aflevering 3: Taalleren in de methodiek HorizonTaal

Blogserie Loopbaanparadox-J en HorizonTaal
“Wie ben ik?”, “Wat wil ik?”, “Wat kan ik?” En: “Onder welke voorwaarden kan ik zijn wie ik ben en wil zijn?” Loopbaanparadox Jeugd (J) biedt met HorizonTaal een LOB-methodiek die leerlingen op de middelbare school op methodische wijze ondersteunt bij het maken van een goede profiel- en beroepskeuze.

Deze blogserie geeft meer informatie over:
– de theoretische achtergronden van de methodiek HorizonTaal (blog 1-3)
– de praktijk van HorizonTaal (blog 4-6)
– de begeleiding van leerlingen, docenten en scholen door Loopbaanparadox (blog 7-10)
– Loopbaanparadox-J en de (toekomstige) arbeidsmarkt (blog 11).

Praktijkvoorbeeld en groeivraag
Elk blog beschrijft een praktijkvoorbeeld en sluit af met een groeivraag. Wanneer hierdoor persoonlijke dilemma’s of ervaringen naar boven komen, is mailen hierover altijd kosteloos mogelijk ( cora@loopbaanparadox.nl ).

Blog 3: Taalleren in de methodiek HorizonTaal
Naast het verbreden van de leerloopbaan is ook taalontwikkeling een belangrijk onderdeel van de methodiek HorizonTaal. Dit blog beschrijft waarom taalontwikkeling ertoe doet en hoe HorizonTaal hieraan invulling geeft.

Taalniveau en leerloopbaan
Wanneer leerlingen in het voortgezet of vervolgonderwijs hun taalniveau te weinig ontwikkelen, heeft dit directe gevolgen voor hun functioneren op de arbeidsmarkt. We bedienen ons namelijk in de werkwereld heel veel van zowel mondelinge als geschreven taal. Alleen al een slecht geschreven sollicitatiebrief, die ik als loopbaancoach op alle niveaus tegenkom, kan de kans op een baan aanzienlijk verkleinen. En dit is slechts eerste stap op weg naar een baan.

Ook de overheid is zich hiervan bewust. De Expertgroep Doorlopende leerlijnen Taal en Rekenen (commissie Meijerink) schreef in opdracht van het ministerie van OCW enkele rapporten met betrekking tot het niveau van het taal- en rekenonderwijs. In het hoofdrapport wijst de Expertgroep op het verband tussen taalniveau en de leerloopbaan:

“De Expertgroep stelt voor taal en rekenen basiskennis en basisvaardigheden voor die leerlingen van het primair onderwijs tot de instroom in het hoger onderwijs geacht worden te beheersen. Het gaat om kennis en vaardigheden die noodzakelijk zijn voor een kansrijke en aansluitende leerloopbaan en die een goed maatschappelijk functioneren bevorderen.” (Expertgroep, 2008)

Taalniveau te laag
Ditzelfde rapport concludeert ook op basis van verschillende onderzoeken dat het taalniveau van leerlingen in het Nederlandse onderwijs te laag is.

“Wanneer we leesvaardigheid in deze groep [groep middelbareschoolleerlingen, gevolgd door Voortgezet Onderwijs Cohort Leerlingen, CvR] in internationaal perspectief bekijken blijkt dat het Nederlands gemiddelde op de leesvaardigheidschaal ruim boven het internationale gemiddelde ligt (Cito, PISA onderzoek 2003 en 2007). […] Deze uitkomsten zijn opmerkelijk als we ze vergelijken met de bevindingen over het lezen van studieboeken. Uit onderzoek blijkt dat ongeveer 24 procent van de leerlingen in de basis- en kaderberoepsgerichte leerweg niet in staat zijn om zelfstandig de leerboeken te lezen die voor hen gemaakt zijn. Voor 17% van de leerlingen in de theoretische leerweg en 18 % van de leer­lingen in havo/vwo geldt hetzelfde (Inspectie van het onderwijs, 2006).” (Expertgroep 2008, p. 12-13)

“Uit een onderzoek van de Onderwijsraad (2006) naar het niveau van het Nederlands in het mbo komt een zorgelijk beeld over de taalvaardigheid van mbo-leerlingen naar voren. Ruim de helft van de leerlingen beschikt over onvoldoende taalvaardigheid in het Nederlands om op school en in de beroepspraktijk adequaat mee te kunnen komen. Van de ondervraagde docenten is 60% tot 70% van mening dat het taalniveau van de deelnemers tekortschiet om de opleiding met succes te kunnen volgen. Verder is 80% van de docenten van oordeel dat het niveau van lezen, schrijven en luisteren bij leerlingen van mbo 1 en 2 voor de beroepspraktijk tekort schiet. Ook bij leerlingen van mbo 3 en 4 is er sprake van onvoldoende bekwaamheden op dit terrein. Onderzoekers constateren dat er te weinig onderwijsaanbod in taalvaardigheid is; er wordt te weinig tijd aan taalvaardigheid besteed, de aanpak is niet functioneel genoeg en de eindtermen
Nederlands zijn vaag of niet omschreven.” (Expertgroep 2008, p. 13)

Taalontwikkeling en HorizonTaal
Het taalleren is geïntegreerd in de methodiek HorizonTaal. Het taalniveau van alle onderdelen van de methodiek ligt hoog. Toch is deze vorm van taalleren niet hetzelfde als het vak Nederlands. Het is geïntegreerd en toegepast bezig zijn met taal, gericht op de toekomstige leerloopbaan.

Leerlingen van 13 en 14 jaar worden aan de slag gezet in een taak uit de ‘grote mensen werkwereld’. Door het lezen van de informatie bij de methodiek, door het zoeken op internet, maar ook door het onderlinge gesprek over al deze informatie, worden zij gedwongen naar een taalniveau dat hoger ligt dan zij normaal gebruiken.

Omdat de leerlingen gemotiveerd zijn voor de opdrachten, zijn ze bereid en in staat om dit hoge taalniveau te lezen en te gebruiken. Ook is taal verbonden aan beroep vaak specifiekere taal. Juist waar leerlingen uitgedaagd worden op een niveau dat zij zelf niet kennen, en dit samen met de docent of medeleerlingen gebruiken, zal hun leercurve stijgen. Dit geeft een gevoel van competentie, waardoor de leercurve opnieuw stijgt.

Praktijk
Frank, een leerling uit het tweede jaar van het vmbo, heeft gekozen voor de opdracht Reporter zonder grenzen. Dit houdt in dat hij een plan moet maken dat ervoor zorgt dat journalisten in oorlogsgebied beter wettelijk beschermd kunnen worden.
Frank kiest ervoor om deze opdracht alleen uit te voeren.

Wanneer ik bij hem aanschuif, zit hij volledig gefocust te lezen op de site van het Rode Kruis. Of ik hem niet wil storen, hij is bezig. Ik laat hem zijn gang gaan.

In zijn PowerPoint presentatie aan het einde van de les, geeft hij een keurige opsomming van wat er al gebeurt aan bescherming en wat hij als ideeën heeft om dit te verbeteren.

Ik ben ervan onder de indruk wat Frank heeft opgepikt en wat hij aan nieuwe ideeën heeft verwoord. Daarvoor heeft hij toch een aanzienlijke hoeveelheid tekst moeten lezen van een hoog niveau. Op deze manier leert Frank dus niet alleen inhoudelijk veel, maar ook op taalgebied.

Groeivraag
Als volwassenen komen we ook regelmatig ons gebrek aan taalvaardigheid tegen in onze loopbaan. Hoe ga jij om met situaties waarin je taalvaardigheid mogelijk tekortschiet? Hoe los je dit op? Op wie kun je terugvallen?

Tot slot
Vanaf volgende week staat de methodiek HorizonTaal zelf centraal. Wat is de opbouw ervan, uit welke onderdelen bestaat de methodiek en hoe ziet dit er in de praktijk uit?

Bronnen
Expertgroep Doorlopende Leerlijnen Taal en Rekenen. Over de drempels met taal en rekenen. Hoofdrapport van de Expertgroep Doorlopende Leerlijnen Taal en Rekenen. Enschede. http://www.slo.nl/nieuws/dll/Hoofdrapport.pdf (29-4-2014)

Expertgroep Doorlopende Leerlijnen Taal en Rekenen. Over de drempels met taal. De niveaus voor de taalvaardigheid. Onderdeel van de eindrapportage van de Expertgroep
Doorlopende Leerlijnen Taal en Rekenen. Enschede. http://www.slo.nl/nieuws/dll/Taalrapport.pdf (29-4-2014)

Rossum, Cora van (2014), Kwetsbaarheid is kracht. Menselijk maatwerk in inspirerend, duurzaam en ambachtelijk loopbaan- en studiekeuzeadvies. Rotterdam: in eigen beheer.

Vanmontfoort, Magda (2011), HorizonTaal, Studiekeuze als ontdekking. Antwerpen/ Apeldoorn: Garant.

Over het blog
De missie van Loopbaanparadox is: “Kwetsbaarheid is kracht! Menselijk maatwerk in duurzaam, inspirerend en ambachtelijk loopbaan- en studiekeuzeadvies”. Het blog draagt in dit kader kennis, inspiratie en deskundigheid over en verschijnt iedere maandag.

De foto is een coproductie van Marcel Sjoers, ergotherapeut en fotograaf (www.marcelsjoers.nl) en Cora van Rossum, loopbaanadviseur, coach, ergotherapeut en pastoraal werker (www.loopbaanparadox.nl). De foto’s zijn te bestellen bij Marcel Sjoers via marcel@marcelsjoers.nl

Dit blog staat onder redactie van Marleen Schoonderwoerd (http://www.linkedin.com/in/marleenschoonderwoerd), redacteur.

Cora van Rossum – www.loopbaanparadox.nl – 29-9-2014