Aflevering 12: Aanbevelingen verbetering taalniveau en HorizonTaal

Aandacht voor taal binnen HorizonTaal

Taal is een essentieel instrument in onze loopbaan. De LOB-methodiek HorizonTaal, die Loopbaanparadox op verschillende scholen verzorgt, besteedt daarom niet alleen aandacht aan loopbaanvragen voor jongeren, maar ook aan taalontwikkeling. Dat dit van belang is, blijkt ook uit het rapport van de Expertgroep Doorlopende Leerlijnen Taal en Rekenen dat in 2008 in opdracht van het ministerie van OCW werd geschreven. Deze serie van twaalf blogs heeft dan ook als onderwerp: aandacht voor taal binnen de LOB-methodiek HorizonTaal.

Ik hoop dat deze blogs bijdragen aan je persoonlijke ontwikkeling! Of je nu professional bent in het onderwijs, ouder of op een andere manier geïnteresseerd in dit onderwerp.

Wanneer je vragen hebt over de methodiek HorizonTaal, of wilt weten wat Loopbaanparadox voor jou of jouw school kan betekenen, of wanneer er persoonlijke vragen ontstaan, is het altijd mogelijk om hierover te mailen (cora@loopbaanparadox.nl). Gratis!

 Aanbevelingen voor verbetering taalniveau

Het hoofdrapport van de Expertgroep schetst enkele aanbevelingen met betrekking tot het taalonderwijs die mijns inziens goed aansluiten bij de methodiek HorizonTaal. Hieronder heb ik enkele aanbevelingen geselecteerd. Vervolgens neem ik per aanbeveling een toelichting over uit het rapport met betrekking tot taal Over de drempels van taal om die aanbeveling toe te lichten. Een eerste aanbeveling is om didactische situaties te verbeteren.

Aanbeveling 5.2 Verbeteren van didactische situaties. Om een hoger niveau te kunnen bereiken moeten de didactische voorwaarden worden verbeterd (Expertgroep 2008a).

Alleen een verbetering van de didactische situatie kan het huidige niveau verhogen, blijkt uit de toelichting:

Waar het hier om gaat is dat niveaubepaling een relatieve aangelegenheid is: mocht men hogere niveaus willen nastreven, kan dat niet zonder de didactische voorwaarden te verbeteren. Investeert men niet in de didactische voorwaarden, dan moet men tevreden zijn met de huidige niveaus, maar waarschijnlijk met minder dan dat (Expertgroep 2008b).

Een tweede aanbeveling is om de taalzorg te verbeteren:

Aanbeveling 5.3 Verbeteren van taalzorg. De taalzorg dient in het onderwijs verbeterd te worden door een gericht taalbeleid in de scholen, door taalgericht vakonderwijs, door lessen Nederlands in het beroepsonderwijs en door centrale examinering (Expertgroep 2008a).

Hoe die taalzorg ingevuld kan worden, maakt de toelichting duidelijk:

In het beroepsonderwijs (vmbo, mbo, hbo) ontstaat een beleid dat alle docenten bijdragen aan de taalontwikkeling van leerlingen en deelnemers. Dat kan onder andere in de context van taalgericht vakonderwijs. Taalgericht vakonderwijs staat voor een didactiek die gebruik maakt van het feit dat taal een belangrijke rol speelt bij het leren, wat er ook geleerd wordt. In taalgericht vakonderwijs gaat veel aandacht uit naar uitbreiding van de woordenschat en mondelinge en schriftelijke productie gericht op de inhouden van het vak (Expertgroep 2008b).

Een volgende aanbeveling is aandacht voor leesvaardigheid.

Aanbeveling 5.4 Aandacht voor leeszorg. In de verschillende fasen van de schoolloopbaan moet de leesvaardigheid gepaste aandacht krijgen (Expertgroep 2008a).

Aandacht voor lezen is van belang voor het functioneren in de maatschappij, zo blijkt uit de toelichting:

Het gevaar bestaat dat alle aandacht uitgaat naar de kwaliteit van schriftelijke taalproductie van leerlingen. Fouten in geschreven teksten vallen nu eenmaal gemakkelijk op. Maar we moeten de leesvaardigheid niet veronachtzamen. Heel veel informatie in het onderwijs moet worden verworven door allerlei soorten teksten, in allerlei vormen en media, te lezen en te combineren. Is een zekere leesvaardigheid voldoende om maatschappelijk functioneel te kunnen opereren, voor het leren op school is die functionele vaardigheid onvoldoende. Er zijn twee speerpunten die aandacht behoeven.

1. Teveel leerlingen beheersen het technisch lezen te laat of niet: technisch lezen, met daaraan gekoppeld fonologisch inzicht, is een uiterst belangrijke voorwaarde om leerlingen tot leesbegrip en leesbeleving te brengen. Moeizaam lezen is een ernstige handicap voor schoolsucces.
2. De didactiek van beginnend lezen is in Nederland goed ontwikkeld; dat geldt veel minder voor het voortgezet onderwijs. Leerlingen in het vmbo hebben grote moeite om de leerboekteksten te begrijpen voor Nederlands, maar vooral ook voor andere vakken. Dat ligt deels aan de teksten, maar ook aan de didactiek van het begrijpend lezen: ook voor leerlingen die technisch goed kunnen lezen, blijft begrijpend lezen een probleem (Expertgroep 2008b).

Verbetering taalniveau en de methodiek HorizonTaal

Het rapport van de Expertgroep beveelt aan om didactische voorwaarden te verbeteren, om aandacht te schenken aan taalonderwijs en aan de leesvaardigheid.

Juist HorizonTaal is een methodiek die is ontwikkeld om loopbaanleren te integreren met taalleren. Daarmee sluit de methodiek goed aan bij de aanbeveling om taalgericht vakonderwijs te introduceren, waaraan alle docenten kunnen bijdragen.

Het rapport geeft aan dat het verbeteren van leesvaardigheid noodzakelijk is. Dit omdat moeizaam lezen een ‘ernstige handicap’ is voor schoolsucces. Ik voeg daaraan toe: ook voor de (leer)loopbaan. Juist de opdrachten binnen HorizonTaal, en eigenlijk de gehele methodiek, doen een groot beroep op het vergroten van de leesvaardigheid.

De praktijk van HorizonTaal: wie doet mee?

In deze blogserie heb ik duidelijk gemaakt dat taalvaardigheid een belangrijk onderdeel is van de (school)loopbaan. Ook is duidelijk geworden dat taalvaardigheid nog onvoldoende ontwikkeld is op scholen. De LOB-methodiek speelt hier mijns inziens op een goede manier op in. Dat heb ik met theorie en praktijkverhalen proberen duidelijk te maken. Nu een vraag waarmee ik de serie blogs wil besluiten.

Mogen wij, samen met jullie als docenten of opleiding, met de methodiek HorizonTaal aan de slag en zo werken aan een verdieping van het LOB-beleid inclusief de taalvaardigheid die daar direct aan is gekoppeld? Ik kijk er, namens Loopbaanparadox, naar uit!

Groeivraag

Terugkijkend op deze blogserie wil ik je enkele reflectieve vragen stellen. Wat heb je van deze serie blogs geleerd? Waar zou jij mee verder willen in je rol als docent of ouder? Wat heb je daarvoor nodig?

Vooruitblik

Dit was de laatste aflevering in de blogserie LOB: Aandacht voor taal. Volgende week start een nieuwe serie met als titel Kwetsbaarheid is kracht. Tot dan!

Bronnen voor deze serie

• Clark, Herbert H. (2005), Using language. Cambridge: Cambridge University Press.
• Expertgroep Doorlopende Leerlijnen Taal en Rekenen (2008a), Over de drempels met taal en rekenen. Hoofdrapport van de Expertgroep Doorlopende leerlijnen Taal en Rekenen. SLO: Enschede. http://www.slo.nl/nieuws/dll/Hoofdrapport.pdf/download – voor het laatst geraadpleegd 7-8-2014.
• Expertgroep Doorlopende Leerlijnen Taal en Rekenen (2008b), Over de drempels met taal. De niveaus voor de taalvaardigheid. Onderdeel van de eindrapportage van de Expertgroep Doorlopende Leerlijnen Taal en Rekenen. SLO: Enschede. http://www.slo.nl/nieuws/dll/Taalrapport.pdf/ – voor het laatst geraadpleegd 9-1-2015.
• Expertgroep Doorlopende Leerlijnen Taal en Rekenen (2008c), Over de drempels met rekenen. Consolideren, onderhouden, gebruiken en verdiepen. Onderdeel van de eindrapportage van de Expertgroep Doorlopende Leerlijnen Taal en Rekenen. SLO: Enschede. http://www.slo.nl/nieuws/dll/Rekenrapport.pdf/ – voor het laatst geraadpleegd 9-1-15.
• Rossum, Cora van (2014), Kwetsbaarheid is kracht. Menselijk maatwerk in duurzaam, inspirerend en ambachtelijk loopbaan- en studiekeuzeadvies. Rotterdam: Loopbaanparadox.
• Vanmontfort, Magda van (2010a), ‘Taal en mediatie. Een beschouwing over communicatie in het onderwijs – mogelijke breuklijnen en wat mensen kunnen doen om breuken te helen’. In: Zorgbreed. Tijdschrift voor integrale leerlingenzorg 8, nr. 29, pp. 2-11. http://www.maklu.nl/MakluEnGarant/BookDetails.aspx?id=9781162169088 – voor het laatst geraadpleegd 7-8-2014.
• Vanmontfort, Magda van (2010b), HorizonTaal, Studiekeuze als ontdekking, handleiding. Antwerpen / Apeldoorn: Garant.
• Vanmontfort, Magda van (2009), ‘HorizonTaal – een leek voor de klas’. In: Caleidoscoop 21, nr. 6, pp. 4-21. http://caleidoscoop.be/index.php?ID=41314 – voor het laatst geraadpleegd 9-8-2014.

Over de LOB-methodiek HorizonTaal

De LOB-methodiek HorizonTaal wordt door Loopbaanparadox op een aantal middelbare scholen in Nederland gefaciliteerd. HorizonTaal is ontwikkeld door de Vlaamse Magda Vanmontfort, psycholoog en taalkundige. De methodiek is bedoeld voor middelbare scholieren van 13-14 jaar en bestaat uit twee componenten: beroepskeuze- en loopbaanontwikkeling én taalontwikkeling.

In 2014 schreef ik een blogserie over de inhoud en vormgeving van de LOB-methodiek HorizonTaal. Deze blogserie is na te lezen op www.loopbaanparadox.nl.

Over het blog

De missie van Loopbaanparadox is: “Kwetsbaarheid is kracht! Menselijk maatwerk in duurzaam, inspirerend en ambachtelijk loopbaan- en studiekeuzeadvies”. Het blog draagt in dit kader kennis, inspiratie en deskundigheid over en verschijnt iedere maandag.

De foto’s zijn van fotograaf Marcel Sjoers (www.marcelsjoers.nl). Ze zijn te bestellen via marcel@marcelsjoers.nl. Het blog is geschreven door Cora van Rossum (www.loopbaanparadox.nl) en staat onder redactie van Marleen Schoonderwoerd (http://www.linkedin.com/in/marleenschoonderwoerd).

Cora van Rossum – www.loopbaanparadox.nl 20-04-2015