Aflevering 2: Verlatingsangst in de ogen zien

Inleiding

‘Kwetsbaarheid is kracht! Menselijk maatwerk in duurzaam, inspirerend en ambachtelijk loopbaan- en studiekeuzeadvies.’ Zo luidt de missie van mijn bedrijf Loopbaanparadox. Toch is kwetsbaarheid niet vanzelfsprekend. Het voelt vaak ‘eng’, ‘naakt’ en roept gevoelens van schaamte op. Wat zullen anderen wel niet van ons vinden als we echt zeggen wat we denken of voelen? In plaats daarvan trekken we liever muren overeind of zetten we maskers op. Zo worden we onaantastbaar.

Maar kwetsbaar zijn we. In deze blogserie wil ik met jullie onze kwetsbaarheid verkennen. Tegelijk wil ik wegen schetsen om die kwetsbaarheid te aanvaarden en hiermee om te gaan. Daar is wel moed voor nodig. Maar het gevolg is dat we onze (werk)relaties versterken. En dat we ons meer bewust zijn van wie we zijn en willen zijn. Wat een paradox. Kwetsbaarheid is kracht!

Elk blog sluit af met een persoonlijke groeivraag. Wanneer hierdoor persoonlijke dilemma’s boven komen, is het altijd mogelijk om hierover te mailen (cora@loopbaanparadox.nl). Gratis!

Verlatingsangst in de ogen zien

In dit tweede blog verken ik het eerste borderlinecriterium uit het boek van Dirk De Wachter, verlatingsangst. Vervolgens onderzoek ik welke weg Brené Brown hierin wijst. Maar eerst een voorbeeld uit mijn eigen loopbaanpraktijk.

Verlatingsangst in de praktijk: het verhaal van Ella

Ella heeft ernstige rugklachten. Ook heeft ze een te groot verantwoordelijkheidsgevoel, waardoor ze alles wat er op de afdeling gebeurt naar zich toe trekt. Als verpleegkundige is ze gezien en heeft ze een grote rol op de afdeling.

Ze is te vaak ziek, als gevolg van de rugklachten. Wanneer de HR-adviseur mij belt zegt ze: ‘Ella willen we heel erg graag voor de organisatie behouden. Wanneer ze beter haar werk los zou kunnen laten, zou dit ook een positief effect hebben op haar rugklachten. Alleen dit laatste kan ze niet. Daardoor werkt ze te hard, werkt ze veel over en krijgen we het tij niet gekeerd. Na heel lang dubben hebben we toch besloten dat het misschien het beste is dat ze ander werk zoekt. Zo gaat het niet meer. Juist ook voor haarzelf niet. We moeten haar tegen haarzelf in bescherming nemen.’

Ik ervaar dit als een bewogen en betrokken verhaal. Ik krijg drie maanden om met Ella bovenstaand idee te onderzoeken en te beslissen of dit voor haar de beste weg is. Ik ben erg benieuwd naar de persoon van Ella.

Als ik haar ontmoet, zie ik een zeer gedreven en gepassioneerde vrouw. Ik vind haar ook wel verkrampt. Niet alleen lichamelijk, wat kan als gevolg van de klachten. Maar ook emotioneel. Ze is getrouwd met de afdeling, zo voelt het… ‘tot de dood ons scheidt’. Ze snapt heel goed dat ze bij mij zit. Vindt dat ook fijn. Weggaan bij de afdeling en de organisatie is in theorie bespreekbaar met haar, en dat doen we dan ook. Maar in werkelijkheid is het dat niet. Zij is verantwoordelijk voor haar werk, de organisatie en de afdeling en ze zal dat blijven.

Ik zoek naar een manier om bij het werkelijke probleem te komen. In zo’n geval wijk ik vaak uit naar andere middelen dan woorden en cognitie. Ik leg daarom een stapel kaarten op tafel. Ik vraag haar kaarten op tafel te leggen die haar passie voor haar vak laten zien. Wat maakt dat ze dit werk met haar hele ziel en zaligheid doet?

Tot mijn verrassing gebeurt er iets. Er verschijnen twee rijen kaarten op tafel. Ella vertelt hierbij dat de ene rij staat voor de vroegere en blije Ella. De tweede rij staat voor de huidige en verkrampte Ella. Ineens ziet ze, voelt ze, ervaart ze in welk bootje ze terecht gekomen is. Ze is zichzelf verloren. Ze was zo bang voor het verlies van haar werk, als gevolg van haar rugklachten, dat ze zichzelf steeds meer had opgegeven en alleen maar harder ging werken. Ze houdt oprecht van de afdeling, de bewoners, haar collega’s, de organisatie. Ze wil het niet kwijt! We zitten midden in haar verlatingsangst…

Verlatingsangst als borderlinekenmerk

Dirk De Wachter stelt als eerste kenmerk van de maatschappelijke borderlinediagnose: ‘We hebben allemaal verlatingsangst.’ Als oorzaken geeft hij en werkt hij uit:

• individualisering en individuele beslissingsvrijheid
• de toenemende verstedelijking
• het wegvallen van het (kern)gezin en bij uitbreiding het verwerpen van beperkende banden
• de ‘dood’ van God, van het universalisme en fundering
• de ‘dood’ van consensus, continuïteit en eenheid

(De Wachter 2013, p. 23- 54)

Een behoorlijk pijnlijk relaas, waarin het diffuus worden van onderlinge verbindingen, ons bang maakt voor verlating. We voelen ons minder verbonden met anderen, daarin is ook minder continuïteit, waardoor we op onszelf aangewezen worden. Dit versterkt onze angst om verlaten te worden, juist omdat we ons meer verlaten voelen. De Wachter stelt niet dat het vroeger beter was. Hij stelt wel maatschappelijk pijnpunten aan de kaak, die tot verlatingsangst bij velen van ons, zo niet bij ons allemaal leiden.

Verlatingsangst: wegkijken of in de ogen zien?

Het is niet gemakkelijk om onze eigen verlatingsangst onder ogen te zien. Dat blijkt ook uit het verhaal van Ella. Hoe komt het toch dat we de eerlijke werkelijkheid over onszelf uit de weg gaan? Wegkijken uit de spiegel? Brené Brown zegt het volgende hierover:

Het is vaak moeilijk om je eigen verhaal onder ogen te zien, maar lang niet zo moeilijk als er je hele leven voor weglopen. Het is riskant om je kwetsbaarheid te aanvaarden, maar lang niet zo gevaarlijk als liefde, verbondenheid en geluk opgeven – de ervaringen die je het meest kwetsbaar maken. Pas wanneer je de moed hebt om je te verdiepen in je duistere kant, zul je de oneindige kracht van je lichte kant ontdekken. (Brown 2013, p. 23)

Wij kunnen onze verlatingsangst alleen hanteren door liefdevol en mild naar onszelf te zijn. Te weten dat we niet perfect zijn. En soms ook door het bespreekbaar te maken. Dat klaart de lucht, geeft ruimte. Ik geloof dat hier een verbinding tussen De Wachter en Brown te vinden is.

Het verhaal van Ella: hoe ging het verder?

Toen Ella haar kaarten op tafel legde, toen ze doorkreeg dat verlatingsangst haar drijfveer was, ontstond er ruimte om het probleem van alle kanten te bekijken. Na drie maanden besluit ze, hortend en stotend, dat ze beter afscheid van de organisatie kan nemen. Ze zal, omdat ze zo met de organisatie verbonden is, te makkelijk terugvallen in oude valkuilen. Dan zullen haar rugklachten opspelen en zal ze het op den duur niet volhouden. Nu kan ik Ella begeleiden naar een andere baan.

Groeivraag

Noem uit de afgelopen maand drie situaties dat je je eigenlijk heel onzeker voelde en bang was in het contact met een ander. Hoe ging je hiermee om? Zijn er dingen die je wilt leren? Hoe? Wat? Maak het concreet.

Vooruitblik

Volgende week kijken we naar het tweede borderlinecriterium uit het boek van Dirk De Wachter, instabiele en intense relaties Vervolgens onderzoeken we welke weg Brené Brown hierin wijst.

Bronnen voor deze serie

• Brown, Brené (2013), De kracht van kwetsbaarheid. Heb de moed om niet perfect te willen zijn, Utrecht: A.W. Bruna Uitgevers B.V.
• Brown, Brené (2013), De moed van imperfectie. Laat gaan wie je denkt te moeten zijn, Utrecht: A.W. Bruna Uitgevers B.V.
• Rossum, Cora van (2014), Kwetsbaarheid is kracht. Menselijk maatwerk in duurzaam, inspirerend en ambachtelijk loopbaan- en studiekeuzeadvies, Uitgave Loopbaanparadox.
• Wachter, Dirk De (2013), Borderline Times. Het einde van de normaliteit, Tielt: Uitgeverij Lannoo nv.

Over het blog

De missie van Loopbaanparadox is: “Kwetsbaarheid is kracht! Menselijk maatwerk in duurzaam, inspirerend en ambachtelijk loopbaan- en studiekeuzeadvies”. Het blog draagt in dit kader kennis, inspiratie en deskundigheid over en verschijnt iedere maandag.

De foto’s zijn van fotograaf Marcel Sjoers (www.marcelsjoers.nl). Ze zijn te bestellen via marcel@marcelsjoers.nl. Het blog is geschreven door Cora van Rossum (www.loopbaanparadox.nl) en staat onder redactie van Marleen Schoonderwoerd (http://www.linkedin.com/in/marleenschoonderwoerd).

Cora van Rossum – www.loopbaanparadox.nl – 6-5-2015