Aflevering 6: Zelfcompassie

Inleiding

‘Kwetsbaarheid is kracht! Menselijk maatwerk in duurzaam, inspirerend en ambachtelijk loopbaan- en studiekeuzeadvies.’ Zo luidt de missie van mijn bedrijf Loopbaanparadox. Toch is kwetsbaarheid niet vanzelfsprekend. Het voelt vaak ‘eng’, ‘naakt’ en roept gevoelens van schaamte op. Wat zullen anderen wel niet van ons vinden als we echt zeggen wat we denken of voelen? In plaats daarvan trekken we liever muren overeind of zetten we maskers op. Zo worden we onaantastbaar.

Maar kwetsbaar zijn we. In deze blogserie wil ik met jullie onze kwetsbaarheid verkennen. Tegelijk wil ik wegen schetsen om die kwetsbaarheid te aanvaarden en hiermee om te gaan. Daar is wel moed voor nodig. Maar het gevolg is dat we onze (werk)relaties versterken. En dat we ons meer bewust zijn van wie we zijn en willen zijn. Wat een paradox. Kwetsbaarheid is kracht!

Elk blog sluit af met een persoonlijke groeivraag. Wanneer hierdoor persoonlijke dilemma’s boven komen, is het altijd mogelijk om hierover te mailen (cora@loopbaanparadox.nl). Gratis!

Zelfcompassie

In dit zesde blog verken ik het vijfde borderlinecriterium uit het boek van Dirk De Wachter, affectlabiliteit, oftewel, onzekerheid over de vraag of we goed genoeg zijn, een gebrek aan basisvertrouwen. Hierdoor gaan we volgens De Wachter ‘surfen op de golven van ons gemoed’, van ons affect. Vervolgens onderzoek ik welke weg Brené Brown hierin wijst. Maar ik start met een voorbeeld uit mijn eigen loopbaanpraktijk.

Affectlabiliteit in de praktijk: het verhaal van Karlijn

Zeer regelmatig krijg ik mensen in mijn praktijk met een heel hoge mate van zelfkritiek en perfectionisme. Zo ook Karlijn. Karlijn werkt in een magazijn als leidinggevende. Alles moet beter, bij haarzelf en bij haar collega’s. Ik geloof niet dat ik graag in haar team zou zitten. Eigenlijk is volmaakt niet goed genoeg en veertig uur werken altijd te weinig. Ze leeft op de golven van de prikkels die ze creëert en de adrenaline die dat geeft. Ze lijkt hieraan verslaafd. Zelf vindt ze dat ‘ze haar werk gewoon goed doet en dat verwacht ze ook van haar collega’s’. Thuis is ze echter vaak emotioneel en kan ze alleen maar aangeven wat er op een dag allemaal niet goed ging. Karlijn krijgt hier in steeds sterkere mate ook zelf last van. Daarom besluit ze een coachingstraject bij mij te starten. Maar ze wil pertinent dat haar werkgever erbuiten blijft. Stel dat hij het idee zou hebben dat er iets schort, dat ze niet alles kan, dat ze hulp nodig heeft. Dat wil ze niet. We laten dat zo en gaan aan de slag.

Een van de dingen die Karlijn in de coaching gaat doen, is iedere week drie keer, aan het einde van de dag opschrijven: ‘Ik ben tevreden over…’ Ze vindt de opdracht stom en moppert er fors over. Maar ze gaat wel aan de slag…

Affectlabiliteit in de praktijk

Niet alleen Karlijn, maar ook veel andere mensen zijn perfectionistisch en hebben veel zelfkritiek. Mensen vinden zichzelf niet goed genoeg en stellen hoge eisen. Ten diepste voelen ze zich onzeker over de vraag of ze goed zijn zoals ze zijn. Vaak zoeken ze  sterke, steeds sterkere emotionele prikkels, om hun gevoel van leegte te compenseren. De Wachter zegt hierover het volgende:

Fond, basis, basic trust is wat ons met onze voeten op de grond houdt, onder meer in het onderscheid tussen goed en kwaad. Als er geen fond is, geen basis, geen basic trust, dan surfen we op de golven van ons gemoed. De afwezigheid van fond, van basis, van basic trust is een kenmerk van de postmoderne hedendaagse westerse samenleving: de hedendaagse mens gaat zijn gevoel van leegte proberen te compenseren door prikkels van buiten uit op te zoeken, steeds meer, steeds straffere. Op die manier holt de structuur zichzelf langzaam maar zeker verder uit. De kickcultuur ontstaat daar waar de basic cultuur ontbreekt. Helaas maakt het overmatig zoeken van impulsen van buitenaf het gevoel van leegte almaar groter. (De Wachter 2013, p. 122)

Gaat dit echt over ons? Ik heb zelf wel de indruk dat wij in onze wereld leven van impuls op impuls op impuls. Terwijl ik dit zit te schrijven, zie ik steeds mails in de hoek van mijn scherm verschijnen, weet ik dat ik zo een afspraak heb, gaat de telefoon en word ik een heel aantal keren onderbroken. Hoewel ik dit niet wil, laat ik het toch gebeuren. En het gekke is dat ik op dit soort dagen de neiging heb om de turbo juist verder open te zetten, in plaats van een tandje terug te schakelen. Ik zoek meer prikkels, meer kick. Want wat let mij om mijn mail en telefoon uit te zetten? Toch doe ik dat niet. De kick van veel en veel tegelijk voelt ook prettig. Is er stiekem in mij ook een duiveltje dat zegt ‘Meer is beter en interessanter? Voel ik mij stiekem dan toch onzeker, even een gevoel van het ontbreken van basic trust? In de realiteit geeft het me meer gevoelens van onvoldaanheid, meer gevoelens van falen en leegte. Wat een vreemd mechanisme.

Zelfcompassie als tegengif tegen affectlabiliteit

Om vanavond niet op die manier naar huis te hoeven, richt ik mij maar weer tot Brené Brown. Wat wij volgens haar nodig hebben, is zelfcompassie. Daarbij haalt zij haar collega Kristin Neff aan die hier onderzoek naar doet. Zelfcompassie omvat volgens Neff de volgende drie elementen: aardig zijn voor jezelf, je menselijkheid erkennen en mindfulness. Ze schrijft hierover:

• Aardig zijn voor jezelf houdt in dat je warm en begripvol op jezelf reageert wanneer je lijdt, faalt of een gevoel van tekortschieten ervaart, in plaats van je pijn te negeren of jezelf te kwellen met zelfkritiek.
• Je menselijkheid erkennen betekent dat je inziet dat lijden en gevoelens van persoonlijk tekortschieten nu eenmaal deel uitmaken van de menselijke ervaring; dat dit dingen zijn waarmee we allemaal te maken hebben, in plaats van dingen die alleen ‘mij’ overkomen.
• Mindfulness is een evenwichtige benadering van negatieve emoties, waarbij je gevoelens niet onderdrukt, maar ook niet overdrijft. Aan de ene kant moet je pijn niet negeren, want dan kun je er geen compassie mee hebben. Maar aan de andere kant moet je je ook weer niet identificeren met je gedachten en gevoelens, want dan kun je worden opgeslokt en meegesleurd door negativiteit. (Brown 2013, pp. 86-87)

Het verhaal van Karlijn: hoe ging het verder? 

Karlijn kreeg de opdracht om elke week drie keer op te schrijven waar ze tevreden over was. Eigenlijk een oefening in zelfcompassie. Na zo’n drie maanden merkt ze een verandering op. Ze wordt liever voor zichzelf, ze geeft aan dat het contact met haar collega’s makkelijker wordt en dat ze zich ontspannener voelt.

Karlijns perfectionisme was de emotionele prikkel die ze hard nodig had om haar kwetsbaarheid te maskeren. Ze was erg onzeker en had voortdurend het gevoel te falen als leidinggevende. Ook was ze bang dat ze haar prestatiedoelen niet zou halen.

Nu mag haar kwetsbaarheid er zijn, ze hoeft niet meer volmaakt te zijn. Aansluitend bij het vorige blog: ze is authentieker geworden. Ze gaat ten slotte negen maanden door met deze opdracht. Na een aantal jaren komt ze nog een keer bij mij terug voor een korte APK. Dan wordt duidelijk dat deze opdracht om compassie te hebben met zichzelf, haar geholpen heeft!

Groeivraag

Hoeveel prikkels heb jij nodig om te kunnen leven? Kan het ook met minder? Wat maakt dat je zoveel prikkels nodig hebt? Wat wil je met het bovenstaande? Maak het concreet.

Vooruitblik

Volgende week kijken we naar het zesde borderlinecriterium uit het boek van Dirk De Wachter, impulsiviteit. Vervolgens onderzoeken we welke weg Brené Brown hierin wijst.

Bronnen voor deze serie

• Brown, Brené (2013), De kracht van kwetsbaarheid. Heb de moed om niet perfect te willen zijn, Utrecht: A.W. Bruna Uitgevers B.V.
• Brown, Brené (2013), De moed van imperfectie. Laat gaan wie je denkt te moeten zijn, Utrecht: A.W. Bruna Uitgevers B.V.
• Rossum, Cora van (2014), Kwetsbaarheid is kracht. Menselijk maatwerk in duurzaam, inspirerend en ambachtelijk loopbaan- en studiekeuzeadvies, Uitgave Loopbaanparadox.
• Wachter, Dirk De (2013), Borderline Times. Het einde van de normaliteit, Tielt: Uitgeverij Lannoo nv.

Over het blog

De missie van Loopbaanparadox is: “Kwetsbaarheid is kracht! Menselijk maatwerk in duurzaam, inspirerend en ambachtelijk loopbaan- en studiekeuzeadvies”. Het blog draagt in dit kader kennis, inspiratie en deskundigheid over en verschijnt iedere maandag.

De foto’s zijn van fotograaf Marcel Sjoers (www.marcelsjoers.nl). Ze zijn te bestellen via marcel@marcelsjoers.nl. Het blog is geschreven door Cora van Rossum (www.loopbaanparadox.nl) en staat onder redactie van Marleen Schoonderwoerd (http://www.linkedin.com/in/marleenschoonderwoerd).

Cora van Rossum – www.loopbaanparadox.nl – 01-6-2015