Aflevering 2: Doodsangst en existentiële coaching
Aandacht voor doodsangst… pfff moet dat?
Misschien ben je geneigd om dit blog weg te klikken. Doodsangst. Pfff… lekker onderwerp! Heeft ze niet iets luchtigers? Ja, dat heb ik wel, en toch kies ik daar niet voor. En daar heb ik ook een reden voor.
Dit is het einde!
Doodsangst speelt – of we het nu willen of niet – een grote rol in ons bestaan. De dood is het einde van alles, de weg die we ultiem alleen moeten gaan. Dit geldt niet alleen voor de werkelijke dood, maar ook voor veel levensprocessen. Ik zie mensen verlangen naar verandering, en tegelijk die verandering niet inzetten. Want stel dat ik mijn hoofd boven het maaiveld uit steek?! Ik zie mensen verlangen naar betere contacten met hun collega’s. Tegelijk vraagt dat van hen om zich kwetsbaar op te stellen. En ja, wat gaat hun dat kosten?! Bij ziekte, ontslag, conflicten, onvervulde wensen en verlangens kunnen gevoelens en gedachten ontstaan als: ‘dit is het einde’, ‘ik sta er helemaal alleen voor’, ‘ik wil mij verbinden met de ander en het lukt me niet’. Een weg van diepe eenzaamheid en verlatenheid.
Angst en verlangen liggen dicht bij elkaar. Wanneer we onze angsten niet onder ogen zien, negeren we ook het verlangen dat onder onze angst zit. Dat geeft vaak erosie van ons (werkzame) leven. Ook neemt angst dan vaak een andere wending. Door niet te veranderen, raken mensen makkelijker verzuurd. Wanneer ik bijvoorbeeld niet het gesprek met mijn collega aanga en uitspreek wat ik wil, ga ik makkelijker negatief denken over die collega, of projecteer ik mijn eigen gevoelens van onvermogen op die collega.
Het verhaal van Gerco maakt duidelijk wat er gebeurde toen hij zijn doodsangst onder ogen durfde te zien.
Het verhaal van Gerco
Gerco is 26 jaar en werkzaam als wetenschapper. Hij wordt op zijn werk gewaardeerd en heeft goede ontwikkelkansen. Sinds een halfjaar is hij met overbelastingklachten uitgevallen.
Al in ons eerste gesprek wordt duidelijk dat niet hij aanvankelijk een probleem had – nu wel –, maar dat er in zijn ouderlijk gezin grote problemen waren die hij torste en altijd getorst had. We gaan in gesprek en ik krijg steeds meer brokstukken te horen. Zijn vader heeft altijd gegokt. Zij moeder werd geschopt en geslagen en kreeg altijd de schuld van de geldproblemen die er als gevolg van de gokverslaving van zijn vader waren. Gerco als oudste nam altijd zijn moeder in bescherming. Drie jaar geleden is hij uit huis gegaan en samen gaan wonen. Hij wist dat hij nu zijn moeder niet meer kon beschermen en dat ook zijn jongere broers de dupe zouden zijn. Hij bleef erg betrokken. Tot nu!
Enkele maanden voor Gerco ziek werd, kreeg zijn vader een hartinfarct. Hij werd in kritieke toestand in het ziekenhuis opgenomen. Terwijl hij zijn vader trouw in het ziekenhuis bezocht, en hem daar zo kwetsbaar zag liggen, knapte er iets in hem. Hij wist dat áls zijn vader zou opknappen, de situatie gewoon weer door zou gaan zoals die was. De zorg om en voor deze man kan en wil ik niet meer, dacht Gerco. Maar ja, de vraag is of dat een optie is, het is tenslotte zijn vader. Dan wordt hij zelf ziek. Hij trekt het niet meer.
Tijdens de gesprekken die wij voeren komt er veel angst boven. Angst om zo te worden als zijn vader. ‘Dan kan ik net zo goed nu stoppen met mijn leven.’ Een duidelijke doodsangst en bestaansangst. Angst om de vader te verliezen die hij nooit heeft gehad. Opnieuw angst voor de dood en angst voor het leven zonder de vader die geen vader was. Angst voor het vormgeven van zijn loopbaan: ‘Mijn vader is een brokkenpiloot en maakte nooit iets af.’ Met andere woorden: ‘Ik ga het niet redden in het leven, net als mijn vader.’
Wanneer Gerco en ik in gesprek zijn, zie ik de tol die het leven van hem heeft geëist. Gerco is enorm faalangstig en heeft een laag zelfbeeld. Iets wat zijn prachtige capaciteiten overschaduwt. Ik zie het als een afgeleide van doodsangst: ‘Als ik me niet verder ontwikkel, kan het ook niet misgaan – heb ik niets te verliezen.’ En ik zie angst voor het leven: ‘Ik durf het echt niet aan om die promotie te aanvaarden.’
Gerco leert tijdens het traject om zijn angsten om te zetten in andere gedachten. Dit kan alleen omdat hij zijn angsten onder ogen ziet. Iets wat je ontkent kun je namelijk niet veranderen.
Gerco leert inzien dat hij bang is om te scheiden van zijn ouders, en dat hij daarom te verantwoordelijk blijft. Door dit in te zien, gaat hij zijn angst aan en maakt hij zelf een meer gezonde scheiding. Dit doet pijn, levert conflicten op en werkt tegelijk bevrijdend. Op dezelfde manier leert hij de angst voor het leven onder ogen zien. Dat schept paradoxaal genoeg ook ruimte om te kijken naar eerdere successen in zijn werk. We bespreken drie eerdere ‘groeimomenten’ in zijn carrière die hij enorm waardeerde. Daarmee komt zijn angst voor nieuwe ontwikkelmomenten in een ander licht te staan. Hij kan zijn diepere angst duiden, zonder dat deze de leiding hoeft te nemen. ‘Ik ben bang voor promotie. Ik snap nu in welk kader dit staat en welke angsten hieronder zitten. Daarmee is de angst niet weg. Toch zal ik de volgende promotie aanvaarden en niet voor de angst en de promotie weglopen.’
Verbindingen aangaan en loslaten
Het aangaan van goede verbindingen is een heel goede manier om onze doods- en levensangsten te kunnen hanteren. Gerco had ervoor gekozen om zo’n verbinding met mij aan te gaan en kon in die verbinding zijn verhaal met mij delen. Tegelijk is loslaten – sterven – ook een belangrijke vaardigheid in het leven.
Groeivraag
Hoe vaak heb je tijdens het lezen van deze aflevering gedacht: overdreven om dit te labelen als doodsangst! Of: het verhaal van Gerco is wel heel erg bizar. In mijn verhaal zit geen doodsangst en ik ken dat ook niet! Zou juist deze reactie een reden kunnen zijn om een stapje dieper te graven en je eigen kwetsbaarheid onder ogen te zien?
Vooruitblik
Het volgende blog gaat over de angst voor vrijheid en existentiële coaching.
Bronnen voor deze serie
Meer weten over de bronnen voor deze serie? Klik dan hier:
Toon text
Glas, G. (2002), Angst; Beleving > structuur > macht, Amsterdam: Uitgeverij Boom.
Jansen, G. & Batink, T. (2014), Time to Act! Het basisboek voor professionals, Zaltbommel: Thema.
Jansen, G. (2013), Omarm jezelf. De weg naar zelfcompassie, Zaltbommel: Thema.
Jansen, G. (2012), Laat los. Ruimte voor alles wat je denkt en voelt, Zaltbommel: Thema.
Jansen, G. (2008), Denk wat je wilt, doe wat je droomt. Op weg naar een waardevol leven, Zaltbommel: Thema.
Jansen, G. (2008), Leef!… zoals je eigenlijk zou willen, Zaltbommel: Thema.
Kierkegaard, S. (2009), Het begrip angst, Budel: Damon.
Rossum, C. van, ‘Angst is niet iets om bang voor te zijn’, in: CoachLink Magazine, november 2015, pp. 55-58.
Rossum, C. van, ‘Verbinding creëren door te luisteren’, in: CoachLink Magazine, mei 2015, pp. 80-83.
Rossum, Cora van (2014), Kwetsbaarheid is kracht. Menselijk maatwerk in duurzaam, inspirerend en ambachtelijk loopbaan- en studiekeuzeadvies, Uitgave Loopbaanparadox.
Yalom, Y.D. (1980), Existential Psychotherapy, [z.p.]: Library of Congress Catologing in Publication Data.
Yalom, Y.D. (2015), Tegen de zon in kijken. Doodsangst en hoe die te overwinnen, Amsterdam: Balans.
Yalom, Y.D. (2013), Scherprechter van de liefde. Tien ware verhalen uit een psychotherapeutische praktijk, Amsterdam: Balans.
Over het blog
De missie van Loopbaanparadox is: “Kwetsbaarheid is kracht! Menselijk maatwerk in duurzaam, inspirerend en ambachtelijk loopbaan- en studiekeuzeadvies”. Het blog draagt in dit kader kennis, inspiratie en deskundigheid over en verschijnt tweewekelijks.
De foto’s zijn van fotograaf Marcel Sjoers (www.marcelsjoers.nl). Ze zijn te bestellen via marcel@marcelsjoers.nl. Het blog is geschreven door Cora van Rossum (www.loopbaanparadox.nl) en staat onder redactie van Marleen Schoonderwoerd (http://www.linkedin.com/in/marleenschoonderwoerd).
Wanneer door dit blog persoonlijke dilemma’s boven komen, is het altijd mogelijk om hierover te mailen (cora@loopbaanparadox.nl). Gratis!
Cora van Rossum – www.loopbaanparadox.nl –6-2-2017
