Menselijker dan menselijk

Wat kunnen we leren van leiders in de wereld? Hoe kunnen zij ons inspireren voor ons persoonlijk leiderschap? In deze blogserie staan we stil bij zeven leidersfiguren. De tweede serie richt de schijnwerpers op Albert Einstein. Met in aflevering 4: De leider in zijn menselijkheid.

Sommige delen in de biografie van Einstein riepen weerstand bij me op. Zoals passages waarin werd verteld over de relatie met zijn dierbaren, zijn eerste vrouw, zijn kinderen en zijn tweede vrouw.

Wat was het gedrag dat mij raakte?

Huwelijk, zonen en een verdwenen dochter…

Einstein start een stormachtige relatie met Mileva Marić. Zij is een verwante geest, die als vrouw in de mannenwereld van wis- en natuurkunde in onze tijd gelijkwaardig geniaal aan Einstein zou zijn. Alleen leefde ze niet in deze tijd. Mileva was drie jaar ouder dan Einstein, liep mank als gevolg van een aangeboren heupafwijking en bleek vatbaar voor aanvallen van tuberculose en zwaarmoedigheid. Daarnaast stond ze niet bekend om haar schoonheid of karakter. Het leven met Einstein heeft een enorme wissel op haar leven getrokken, waarbij ze door de loop van hun huwelijk en na de scheiding steeds verder verviel in somberheid en depressiviteit.

Albert en Mileva kregen twee kinderen, Hans Albert en Eduard. Hans Albert trad in de voetsporen van zijn vader in wis- en natuurkunde. Relationeel hebben zij altijd een haat-liefdeverhouding gehad.

Zijn zoon Eduard bleek psychisch niet sterk. Hier komt de vraag op of dit mede een oorsprong had in de spanningen tussen zijn ouders en de relatie met zijn vader. Dit wordt niet door literatuur bevestigd. Wel is duidelijk dat Einstein zich niet wist te verhouden tot het psychische lijden van zijn kind en hier een duidelijk oordeel over had. Overigens is er voor hun huwelijk ook nog een dochter geweest, maar die is volledig uit alle boeken verdwenen…

Kinderen als wiskundige vraagstukken

Einstein zag, zoals ik het lees, in zijn kinderen wiskundige vraagstukken. Oplosbaar en naar zijn hand te zetten.  Zo wist hij precies wat zijn zoon Eduard psychisch nodig had om uit zijn psychisch ziek zijn te komen. Dat wat niet oplosbaar was, werd in het hoofd van Einstein en zo in zijn communicatie naar zijn geliefden, wel tot oplossing gemaakt. In mijn blogserie Karaktervorming en Beverburchten noem ik dat ‘beeldvorming’ en leg ik uit wat dat in relaties doet.

Wanneer wij beelden maken van mensen of dingen, moeten mensen en dingen aan ons beeld voldoen. Daarmee plegen we moord op hun karakter, en stelen we hun identiteit. Even terug naar het voorbeeld van zijn zoon Eduard. Door op deze manier naar het psychisch lijden van zijn zoon te kijken, ontstaat er ten diepste een ontkenning van dat lijden, een stelen van wat heel diep bij deze zoon hoorde. En daarin zit een vorm van karaktermoord.  Het lijkt er sterk op dat dat is wat Einstein met zijn kinderen heeft gedaan. Het lijkt erop dat hij emotioneel geen werkelijke band met hen aangaat. Bijna ludiek is het beeld dat hij aan het werk is en met zijn voet de wieg in beweging houdt. Een huilende baby zou zijn denken verstoren. Dus zorgde hij ervoor dat dit niet gebeurde.

Geweldig en ingewikkeld

Na de scheiding trouwt Albert Einstein opnieuw. Zijn nieuwe echtgenoot aanbidt haar man. Zij verwoordt het zo: ‘God heeft hem [Einstein, CvR] zo veel goeds gegeven, en ik vind hem geweldig, hoewel het leven met hem uiterst vermoeiend en ingewikkeld is, niet slechts in één opzicht, maar ook in vele andere.’

Tekenend zijn Einsteins woorden uit een brief aan zijn vriend en collega Paul Ehrenfest: ‘De kleine [baby, CvR] is erg ziek en moet voor een jaar naar Arosa. Mijn vrouw sukkelt ook. Zorgen en nog eens zorgen. Desondanks heb ik een mooie veralgemenisering van de kwantumwet van Sommerfeld en Epstein gevonden.’

Einsteins leiderschap lag in zijn genialiteit in wis- en natuurkunde. Zij bijna niet falende oplossende en creatieve vermogen. Tegelijk was Einstein geen held en zeker geen heilige. Mijn weerstand zit mogelijk dan toch op het al te menselijke… Alleen ook mij is niets menselijks vreemd!

Bronnen voor de serie Leren van Leiders

Meer weten over de bronnen voor deze serie? Klik dan hier:

Toon text

De foto’s zijn van fotograaf Marcel Sjoers (www.marcelsjoers.nl). Ze zijn te bestellen via marcel@marcelsjoers.nl. Het blog is geschreven door Cora van Rossum (www.loopbaanparadox.nl) en staat onder redactie van Marleen Schoonderwoerd (http://www.linkedin.com/in/marleenschoonderwoerd).

Wanneer door dit blog persoonlijke dilemma’s boven komen, is het altijd mogelijk om hierover te mailen (cora@loopbaanparadox.nl). Gratis!

Cora van Rossum – www.loopbaanparadox.nl –04-06-2019