Niets vanzelfsprekend vinden

Wat kunnen we leren van leiders in de wereld? Hoe kunnen zij ons inspireren voor ons persoonlijk leiderschap? In deze blogserie staan we stil bij zeven leidersfiguren. Na aandacht voor Albert Einstein en Martin Luther King, is het nu de beurt aan Nelson Mandela. In deze aflevering: wat wij kunnen leren van hoe Mandela reageerde op situaties waarin niets vanzelfsprekend was!

Niets is vanzelfsprekend

De president Nelson Mandela vond niets vanzelfsprekend. Hij wist dat goede mensen slechte dingen doen en dat slechte mensen goede dingen doen. Die les had hij geleerd tijdens zijn lange periode in gevangenschap. Hij wist dat hij in iedere situatie zelf de keuze had wat hij zou doen, hoe hij zou acteren en reageren. Hij kon door zijn actie en re-actie zaken beïnvloeden. Alleen op de consequenties had hij geen invloed. Niet-vanzelfsprekend was ook zijn jarenlange vriendschap op Robbeneiland met een van zijn gevangenbewaarders, Christo Brand, iets wat voortkwam uit zijn vermogen om het goede in elk mens te zien. Een vriendschap met degene die je gevangen houdt, is in ieder geval bijzonder te noemen. En niet voor niets nodigde Mandela bij zijn inauguratie juist gevangenbewaarders uit. Dat was geen politiek spel. Het was het diepste motief van Mandela bij alles wat hij deed: hij geloofde in het goede van ieder mens en wilde daarom dat ieder mens gelijk was.

Vrijheid is hoe wij zelf omgaan met het niet-vanzelfsprekende

Het lijkt of ik van mijn onderwerp afdwaal als ik ‘verhuis’ van het thema waarin ik zeg dat Mandela niets vanzelfsprekend vond naar het feit dat hij iedereen als gelijke zag. Toch is dat niet het geval. Wanneer ik de ander als gelijke zie en geloof in het feit dat hij ten diepste het goede voor ogen heeft, dan weet ik ook dat de invloed van de ander gelijk is aan die van mij. Dan is dat wat de ander inbrengt, zijn invloed, niet te ‘managen’ en daarmee niet voorspelbaar en vanzelfsprekend. Deze opvatting van macht is tegengesteld aan de opvatting van macht die uitgaat van beheersing. Invloed stelt zich open en leidt naar wederzijds beïnvloeden. Wanneer je kijkt naar de jongere jaren van Mandela en naar de jaren van zijn gevangenschap, dan zie je dat hij de invloed inzet van de ‘niet-vrije positie’. Hij heeft invloed door middel van acties op het gevangenis beleid. Hij zet zijn invloed in in onderhandeling met de regering van Zuid-Afrika, ondanks zijn gevangenschap. Anders gezegd: hij handelde in vrijheid vanuit de niet-vanzelfsprekende positie als gevangene in de gevangenis. En in mijn ogen is juist dat vrijheid. Vrijheid wordt ons niet door een ander gegeven, maar vrijheid is hoe wij zelf omgaan met het niet-vanzelfsprekende en daarop onze eigen invloed, hoe klein ook, uitoefenen. Wederzijdse beïnvloeding leerde hij op die manier in te zetten vanuit een niet vrije positie en later vanuit een schijnbare machtspositie. In beide gevallen wist hij dat invloed pas zijn functie heeft als het komt vanuit wederzijdse beïnvloeding en gelijkheid.

Vrijheid voor iedereen als meetlat

Stel dat Mandela een man van ‘geweld tegenover geweld’ was geweest. Dan had de Zuid-Afrikaanse wereld er nu heel anders uitgezien. Dan had er geen overgang naar democratie plaatsgevonden. Dan had de rest van zijn leven en zijn invloed een heel andere kleur gehad en dan was het einde van zijn leven waarschijnlijk ook anders geweest.

Door niets vanzelfsprekend te vinden, moest hij zich iedere dag en iedere situatie verhouden tot dat wat er op dat moment was en daarin keuzes maken. Neem het moment waarop hij kon worden vrij gelaten. Hij koos dit moment niet en wilde zijn eigen condities, zodat hij zijn eigen invloed kon vergroten. Daarin had hij een doel, zoals ik in de eerste aflevering schreef: vrijheid voor onderdrukten én onderdrukkers’. Dat was de meetlat waarlangs hij zijn keuzes hield.

Vergroot je invloed: laat toe wat niet-vanzelfsprekend is!

Ik ben ervan overtuigd dat als we het in (persoonlijk) leiderschap zijn gaan snappen en weten, als we de dingen vanzelfsprekend zijn gaan vinden, we de eerste stap hebben gezet op weg naar verlies van invloed. Om op deze manier te kunnen denken en leven, hebben we een duidelijk kompas nodig. Bij Mandela was dat zij focus op gelijkheid en vrijheid voor iedereen. Vanzelfsprekendheden sluiten ons denken en maakt dat we de open mind bij iedere keuze behouden. Denken vanuit een kompas, zorgt dat we altijd de juiste richting bewaren, zonder dat ook maar iets vanzelfsprekend wordt.

Bronnen voor de serie Leren van Leiders

Meer weten over de bronnen voor deze serie? Klik dan hier:

Toon text

De foto’s zijn van fotograaf Marcel Sjoers (www.marcelsjoers.nl). Ze zijn te bestellen via marcel@marcelsjoers.nl. Het blog is geschreven door Cora van Rossum (www.loopbaanparadox.nl) en staat onder redactie van Marleen Schoonderwoerd (http://www.linkedin.com/in/marleenschoonderwoerd).

Wanneer door dit blog persoonlijke dilemma’s boven komen, is het altijd mogelijk om hierover te mailen (cora@loopbaanparadox.nl). Gratis!

Cora van Rossum – www.loopbaanparadox.nl –27-08-2019