Aflevering 1: Verschillende taalvelden leren hanteren

Aandacht voor taal binnen HorizonTaal
Taal is een essentieel instrument in onze loopbaan. De LOB-methodiek HorizonTaal, die Loopbaanparadox-J op verschillende scholen verzorgt, besteedt daarom niet alleen aandacht aan loopbaanvragen voor jongeren, maar ook aan taalontwikkeling. Dat dit van belang is, blijkt ook uit het rapport van de Expertgroep Doorlopende Leerlijnen Taal en Rekenen dat in 2008 in opdracht van het ministerie van OCW werd geschreven. Deze serie van twaalf blogs heeft dan ook als onderwerp: aandacht voor taal binnen de LOB-methodiek HorizonTaal.

De blogs 1-8 beschrijven op welke manier HorizonTaal bijdraagt aan de taalontwikkeling van jongeren en welke rol dit van docenten en andere professionals vraagt. Ik illustreer dit aan de hand van praktijkvoorbeelden van lessen HorizonTaal. De blogs 9-12 laten zien dat de methodiek HorizonTaal goed aansluit op de analyses en aanbevelingen in het rapport van de Expertgroep. Elke blog sluit af met een persoonlijke groeivraag.

Ik hoop dat deze blogs bijdragen aan je persoonlijke ontwikkeling! Of je nu professional bent in het onderwijs, ouder of op een andere manier geïnteresseerd in dit onderwerp.

Wanneer je vragen hebt over de methodiek HorizonTaal, of wilt weten wat Loopbaanparadox voor jou of jouw school kan betekenen, of wanneer er persoonlijke vragen ontstaan, is het altijd mogelijk om hierover te mailen (cora@loopbaanparadox.nl). Gratis!

Verschillende taalvelden leren hanteren
Gedurende mijn loopbaan werkte ik in heel verschillende functies. Ik werkte als huishoudelijke hulp, receptioniste, ergotherapeut, pastoraal werker, groepswerker bij chronisch alcoholverslaafde mannen, als coach en loopbaanadviseur. In al deze functies en beroepen waren de taalvelden min of meer verschillend. Het was belangrijk dat ik mij kon aanpassen binnen het taalveld van mijn beroep. Anders miste ik de aansluiting. Met een arts in de revalidatie sprak ik over detoxicatie, afkicken van alcohol. Met een alcoholist, dakloos, had ik het over ‘stoppen met zuipen’. Taalleren en loopbaanleren hebben om die reden alles met elkaar te maken! Het is goed als we jongeren in het Voortgezet Onderwijs hierop voorbereiden. Aandacht voor taal is van essentieel belang.

Binnen de methodiek HorizonTaal die de Vlaamse psycholoog en taalkundige Magda Vanmontfort ontwikkelde, krijgt taal daarom veel aandacht. Vanmontfort beargumenteert dit als volgt:

“We kunnen er niet omheen dat scholen een belangrijke rol spelen in het laten groeien en bloeien van de taalvaardigheid van kinderen en jongeren die hen worden toevertrouwd. We denken dan meer bepaald aan het abstracte, formele taalgebruik waarvan mensen zich doorgaans bedienen in onze hoogtechnologische, bureaucratisch geordende westerse samenleving. Het is het soort taalgebruik dat gepast is als mensen de stap zetten om buitenshuis een tijdelijke rol op zich te nemen – de zieke die een bezoek brengt aan de huisarts, de man die de weg vraagt, de ouder die zijn dochter inschrijft in een school, de werkzoekende die solliciteert in een bedrijf of bij de overheid (…). Het is ook de taal die mensen gebruiken als ze rollen opnemen tijdens hun studie of bij het uitoefenen van hun beroep – wanneer ze mondelinge of schriftelijke instructies moeten opvolgen en theoretische informatie moeten verwerken, als ze afspraken maken en in onderling overleg tot een consensus moeten komen of als vertegenwoordiger van een bedrijf of een organisatie (…)” (Vanmontfort 2010a).

Simpel gezegd stelt Magda Vanmontfort dat we in iedere situatie een ander taalveld gebruiken. Bij de huisarts spreken we anders dan op een vergadering. Een jongere die met zijn klasgenoten op een feestje is, gebruikt andere taal dan wanneer hij een spreekbeurt houdt. Dit vraagt een bredere en andere vorm taalleren dan ‘slechts’ het vak Nederlands. Jongeren moeten de grote diversiteit van taal leren gebruiken en ook de meer subtiele nuances in verschillende taalvelden leren hanteren. Op die manier bereiden we hen voor op hun loopbaan. Hoe werkt dat in de praktijk van HorizonTaal?

De praktijk van HorizonTaal

De opdracht
Ik zit naast een Arno, een jongen 13 jaar. Hij is bezig met de onderstaande opdracht Reporter zonder grenzen.

Arno aan de slag
Arno gaat aan de slag en gaat eerst research doen op internet. Hier zie je al dat ik een ander taalveld gebruik dan Arno waarschijnlijk gebruikt. Hij zal waarschijnlijk iets zeggen als: ik ga even googelen of wat dingen opzoeken. Na een tijdje loop ik weer bij Arno langs. Hij is verdiept in een site waar hij onder andere het volgende leest:

Volgens het internationaal humanitair recht moeten journalisten in oorlogsgebied beschouwd worden als burgers. Zolang ze zich onthouden van handelingen die hun status aantasten, genieten ze ook bescherming als burgers. Om hun statuut van journalist te bewijzen, kunnen personen van de overheid een speciale identiteitskaart verkrijgen. De Verdragen van Genève voorzien daarnaast ook in de mogelijkheid dat journalisten officieel geaccrediteerd worden bij de strijdkrachten en deze op het slagveld volgen. Dergelijke geaccrediteerde journalisten worden oorlogscorrespondenten genoemd. Ze blijven burgers, maar hebben bij gevangenneming wel recht op het statuut van krijgsgevangene (Bron: http://www.rodekruis.be/NL/Internationaal/IHR/IHR-berichten/2007/IHR-5-11-2007.htm – 7-8-2014).

Arno hanteert een ander taalveld
Hoewel de tekst van de website niet direct ‘jongens onder elkaar-praat’ is, blijkt dat Arno prima met het taalveld kan omgaan dat hierbij hoort. Aan het einde van de les geeft hij een goede powerpointpresentatie. Hij weet nu zijn klasgenoten mee te nemen, in taal die zij snappen, in de ingewikkelde terminologie. De taal is hem zeker niet te machtig geweest en hij heeft een prima vertaalslag kunnen maken om zijn klasgenoten mee te nemen in dit thema.

Groeivraag
Heb jij zelf ervaren dat verschillende beroepen verschillende taalvelden hebben? Mis je in je huidige beroep kennis van je taalveld? Wat zou je in je huidige beroep aan taalkennis willen leren en ontwikkelen?

Vooruitblik
Volgende week beschrijf ik dat de taalvaardigheid wordt versterkt als leerlingen met elkaar activiteiten ondernemen waar ze enthousiast over zijn. Die activiteiten vormen dan ook een belangrijk onderdeel van HorizonTaal.

Bronnen voor deze serie

• Clark, Herbert H. (2005), Using language. Cambridge: Cambridge University Press.
• Expertgroep Doorlopende Leerlijnen Taal en Rekenen (2008a), Over de drempels met taal en rekenen. Hoofdrapport van de Expertgroep Doorlopende leerlijnen Taal en Rekenen. SLO: Enschede. http://www.slo.nl/nieuws/dll/Hoofdrapport.pdf/download – voor het laatst geraadpleegd 7-8-2014.
• Expertgroep Doorlopende Leerlijnen Taal en Rekenen (2008b), Over de drempels met taal. De niveaus voor de taalvaardigheid. Onderdeel van de eindrapportage van de Expertgroep Doorlopende Leerlijnen Taal en Rekenen.
• SLO: Enschede. http://www.slo.nl/nieuws/dll/Taalrapport.pdf/ – voor het laatst geraadpleegd 9-1-2015.
  Expertgroep Doorlopende Leerlijnen Taal en Rekenen (2008c), Over de drempels met rekenen. Consolideren, onderhouden, gebruiken en verdiepen. Onderdeel van de eindrapportage van de Expertgroep Doorlopende Leerlijnen Taal en Rekenen. SLO: Enschede. http://www.slo.nl/nieuws/dll/Rekenrapport.pdf/ – voor het laatst geraadpleegd 9-1-15.
• Rossum, Cora van (2014), Kwetsbaarheid is kracht. Menselijk maatwerk in duurzaam, inspirerend en ambachtelijk loopbaan- en studiekeuzeadvies. Rotterdam: Loopbaanparadox.
• Vanmontfort, Magda van (2010a), ‘Taal en mediatie. Een beschouwing over communicatie in het onderwijs – mogelijke breuklijnen en wat mensen kunnen doen om breuken te helen’. In: Zorgbreed.Tijdschrift voor integrale leerlingenzorg 8, nr. 29, pp. 2-11. http://www.maklu.nl/MakluEnGarant/BookDetails.aspx?id=9781162169088 – voor het laatst geraadpleegd 7-8-2014.
• Vanmontfort, Magda van (2010b), HorizonTaal, Studiekeuze als ontdekking, handleiding. Antwerpen / Apeldoorn: Garant.
• Vanmontfort, Magda van (2009), ‘HorizonTaal – een leek voor de klas’. In: Caleidoscoop 21, nr. 6, pp. 4-21. http://caleidoscoop.be/index.php?ID=41314 – voor het laatst geraadpleegd 9-8-2014.

Over de LOB-methodiek HorizonTaal
De LOB-methodiek HorizonTaal wordt door Loopbaanparadox op middelbare scholen in Nederland gefaciliteerd. HorizonTaal is ontwikkeld door de Vlaamse Magda Vanmontfort, psycholoog en taalkundige. De methodiek is bedoeld voor middelbare scholieren van 13-14 jaar en bestaat uit twee componenten: beroepskeuze- en loopbaanontwikkeling én taalontwikkeling. Klik hier voor meer informatie over HorizonTaal.

In 2014 schreef ik een blogserie over de inhoud en vormgeving van de LOB-methodiek HorizonTaal. Deze blogserie is hier na te lezen.

Over het blog
De missie van Loopbaanparadox is: “Kwetsbaarheid is kracht! Menselijk maatwerk in duurzaam, inspirerend en ambachtelijk loopbaan- en studiekeuzeadvies”. Het blog draagt in dit kader kennis, inspiratie en deskundigheid over en verschijnt iedere maandag.

De foto’s zijn van fotograaf Marcel Sjoers (www.marcelsjoers.nl). Ze zijn te bestellen via marcel@marcelsjoers.nl. Het blog is geschreven door Cora van Rossum (www.loopbaanparadox.nl) en staat onder redactie van Marleen Schoonderwoerd (http://www.linkedin.com/in/marleenschoonderwoerd).

Cora van Rossum – www.loopbaanparadox.nl – 02-02-2015