Aflevering 5: Zingeving

Aandacht voor taal binnen HorizonTaal

Taal is een essentieel instrument in onze loopbaan. De LOB-methodiek HorizonTaal, die Loopbaanparadox op verschillende scholen verzorgt, besteedt daarom niet alleen aandacht aan loopbaanvragen voor jongeren, maar ook aan taalontwikkeling. Dat dit van belang is, blijkt ook uit het rapport van de Expertgroep Doorlopende Leerlijnen Taal en Rekenen dat in 2008 in opdracht van het ministerie van OCW werd geschreven. Deze serie van twaalf blogs heeft dan ook als onderwerp: aandacht voor taal binnen de LOB-methodiek HorizonTaal.

Ik hoop dat deze blogs bijdragen aan je persoonlijke ontwikkeling! Of je nu professional bent in het onderwijs, ouder of op een andere manier geïnteresseerd in dit onderwerp.

Wanneer je vragen hebt over de methodiek HorizonTaal, of wilt weten wat Loopbaanparadox voor jou of jouw school kan betekenen, of wanneer er persoonlijke vragen ontstaan, is het altijd mogelijk om hierover te mailen (cora@loopbaanparadox.nl). Gratis!

Zingeving

Het vergroten van de taalvaardigheid vindt plaats door mediërend te leren, schreef ik in blog 3. Mediërend leren houdt in dat je als docent de leerling volgt, en niet andersom. Je sluit aan bij de kennis van de leerling, en probeert hem van daaruit verder te helpen. Om als docent mediërend te leren zijn vier vaardigheden van belang: intentionaliteit en wederkerigheid, zingeving, competentie en transcendentie. In dit blog staat de tweede vaardigheid centraal, zingeving. Vanmontfort schrijft hierover:

Het principe van zingeving: Als minder taalvaardige kinderen, jongeren en volwassenen op regelmatige basis in een brede waaier van gevarieerde en betekenisvolle contexten met een meer taalvaardige taalgebruiker een gemeenschappelijke activiteit tot een goed einde mogen brengen volgens het eerste principe (intentie en wederkerigheid, CvR), krijgen ze kansen om te experimenteren met taalgebruik dat gepast is in uiteenlopende situaties – inclusief de normen en waarden die eigen zijn aan die situaties (Vanmontfort 2010a; Vanmontfort 2009).

Met andere woorden, wanneer leerlingen samen met de docent werken aan een opdracht die ze als zinvol ervaren, waarbij de docent taalvaardiger is dan zij, vergroot dat hun taalvaardigheid.

De praktijk van HorizonTaal

De opdracht

Ik ben met een klas 2 HAVO bezig met een les HorizonTaal, concreet met het Kennisdomein Techniek en Technologie. Twee meiden van 13 en 14 jaar, Aisha en Asma, kiezen voor de onderstaande opdracht Beleidsmedewerker / Milieudeskundige.

Computertechnologie zorgt niet alleen voor programma’s die het leven en werken op heel veel terreinen gemakkelijker maken. Nu de computer helemaal is ingeburgerd en nu de meeste computers al na korte tijd voor veel mensen hopeloos verouderd zijn, zorgt computertechnologie voor groeiende bergen afval in het Westen. Zoals voor veel problemen waar we in het Westen mee worden geconfronteerd, hebben rijke westerse landen ook nu de gewoonte om het afvalprobleem naar arme landen in de Derde Wereld te verschepen. Zo worden er jaarlijks duizenden tonnen monitoren, printers, muizen en toetsenborden in Afrika en Azië gedumpt. Als medewerker van een milieu-organisatie ga je vandaag op zoek naar andere manieren om het ‘computer-afvalprobleem’ aan te pakken.

Leerlingen aan de slag

Aisha en Asma gaan aan de slag. De ouders van beide meisjes zijn oorspronkelijk van Turkse afkomst. Terwijl de groepjes bezig zijn met het onderzoeken van hun opdrachten en starten met de activiteit, spreek ik kort met de mentrix van deze klas. Wat sceptisch zegt ze: ‘Die twee meiden, slécht Nederlands dat die spreken. En begrijpen, ho maar…’ Ik neem deze opmerking voor kennisgeving aan.

Dan steekt Aisha haar vinger op. ‘Mevrouw wij willen een folder maken, die we bij iedereen door de bus kunnen stoppen. Er gaan zoooooooooooooooooveel kinderen dood in andere landen door onze rommel. Dat kan niet!’

Ik kijk de beide meiden verrast aan en even schiet de opmerking van de mentrix door mijn hoofd.

‘Wat hebben jullie daar zoal over gevonden?’

Snel worden drie sites voor me geopend: http://www.goeievraag.nl/vraag/maatschappij/samenleving/gevolgen-dumpen-afval-derde-wereld.425770 (8-8-2014), http://www.it-recycling.nl/export-computerafval (8-8-2014), http://www.volkskrant.nl/vk/nl/2844/Archief/archief/article/detail/600345/2001/03/24/Immoreel-afval-dumpen-is-succes.dhtml (8-8-2014).

Ik moet me echt even concentreren om de teksten te lezen. Best pittig taalgebruik in een taalveld dat verder afstaat van het taalveld waarin ik dagelijks spreek. Ik vraag wat door en de meiden hebben het echt begrepen!

‘Mag ik eens vragen wat de reden is dat jullie juist deze opdracht kozen?’

‘Mevrouw, heeft u het goed gelezen? Al onze troep gaat naar daar en dan gaan daar kinderen dood door onze troep!’ Zeer verontwaardigde gezichten.

Aisha en Asma maakten vervolgens een mooie flyer. Ze legden een goede verbinding tussen de kennis die ze gevonden hadden en de verontwaardiging die zij voelden. Dit gaf een sterk appèl.

Ze vroegen of ze hem bij de administratie mochten kopiëren voor hun klasgenoten, zodat ze de flyers tijdens de presentatie konden uitdelen.

De mediërende rol van de docent: zingeving

Aisha en Asma voelden zich persoonlijk zeer betrokken bij hun onderwerp. Dat leidde ertoe dat ze de tekst vrijwel zonder problemen tot zich namen, ook al spraken zij in heel een ander taalveld dan zij gewend waren. En het resultaat was ernaar! Hiermee weerspraken ze de mening die hun mentrix over hen had.

Groeivraag

Herken je de situatie dat je leerlingen of kinderen (docent of ouder) bij activiteiten waarop ze betrokken zijn, taliger bezig zijn en hierin groeien? Hoe kun jij dit stimuleren door de activiteiten die je hun aanbiedt?

Vooruitblik

In het blog van volgende week staat de derde mediatievaardigheid centraal, competentie.

Bronnen voor deze serie

• Clark, Herbert H. (2005), Using language. Cambridge: Cambridge University Press.
• Expertgroep Doorlopende Leerlijnen Taal en Rekenen (2008a), Over de drempels met taal en rekenen. Hoofdrapport van de Expertgroep Doorlopende leerlijnen Taal en Rekenen. SLO: Enschede. http://www.slo.nl/nieuws/dll/Hoofdrapport.pdf/download – voor het laatst geraadpleegd 7-8-2014.
• Expertgroep Doorlopende Leerlijnen Taal en Rekenen (2008b), Over de drempels met taal. De niveaus voor de taalvaardigheid. Onderdeel van de eindrapportage van de Expertgroep Doorlopende Leerlijnen Taal en Rekenen. SLO: Enschede. http://www.slo.nl/nieuws/dll/Taalrapport.pdf/ – voor het laatst geraadpleegd 9-1-2015.
• Expertgroep Doorlopende Leerlijnen Taal en Rekenen (2008c), Over de drempels met rekenen. Consolideren, onderhouden, gebruiken en verdiepen. Onderdeel van de eindrapportage van de Expertgroep Doorlopende Leerlijnen Taal en Rekenen. SLO: Enschede. http://www.slo.nl/nieuws/dll/Rekenrapport.pdf/ – voor het laatst geraadpleegd 9-1-15.
• Rossum, Cora van (2014), Kwetsbaarheid is kracht. Menselijk maatwerk in duurzaam, inspirerend en ambachtelijk loopbaan- en studiekeuzeadvies. Rotterdam: Loopbaanparadox.
• Vanmontfort, Magda van (2010a), ‘Taal en mediatie. Een beschouwing over communicatie in het onderwijs – mogelijke breuklijnen en wat mensen kunnen doen om breuken te helen’. In: Zorgbreed. Tijdschrift voor integrale leerlingenzorg 8, nr. 29, pp. 2-11. http://www.maklu.nl/MakluEnGarant/BookDetails.aspx?id=9781162169088 – voor het laatst geraadpleegd 7-8-2014.
• Vanmontfort, Magda van (2010b), HorizonTaal, Studiekeuze als ontdekking, handleiding. Antwerpen / Apeldoorn: Garant.
• Vanmontfort, Magda van (2009), ‘HorizonTaal – een leek voor de klas’. In: Caleidoscoop 21, nr. 6, pp. 4-21. http://caleidoscoop.be/index.php? ID=41314 – voor het laatst geraadpleegd 9-8-2014.

Over de LOB-methodiek HorizonTaal

De LOB-methodiek HorizonTaal wordt door Loopbaanparadox op een aantal middelbare scholen in Nederland gefaciliteerd. HorizonTaal is ontwikkeld door de Vlaamse Magda Vanmontfort, psycholoog en taalkundige. De methodiek is bedoeld voor middelbare scholieren van 13-14 jaar en bestaat uit twee componenten: beroepskeuze- en loopbaanontwikkeling én taalontwikkeling.

In 2014 schreef ik een blogserie over de inhoud en vormgeving van de LOB-methodiek HorizonTaal. Deze blogserie is na te lezen op http://loopbaanparadox.nl.

Over het blog

De missie van Loopbaanparadox is: “Kwetsbaarheid is kracht! Menselijk maatwerk in duurzaam, inspirerend en ambachtelijk loopbaan- en studiekeuzeadvies”. Het blog draagt in dit kader kennis, inspiratie en deskundigheid over en verschijnt iedere maandag.

De foto’s zijn van fotograaf Marcel Sjoers (www.marcelsjoers.nl). Ze zijn te bestellen via marcel@marcelsjoers.nl. Het blog is geschreven door Cora van Rossum (www.loopbaanparadox.nl) en staat onder redactie van Marleen Schoonderwoerd (http://www.linkedin.com/in/marleenschoonderwoerd).

Cora van Rossum – www.loopbaanparadox.nl – 2-3-2015