Aflevering 4: Intentionaliteit en wederkerigheid

Aandacht voor taal binnen HorizonTaal

Taal is een essentieel instrument in onze loopbaan. De LOB-methodiek HorizonTaal, die Loopbaanparadox op verschillende scholen verzorgt, besteedt daarom niet alleen aandacht aan loopbaanvragen voor jongeren, maar ook aan taalontwikkeling. Dat dit van belang is, blijkt ook uit het rapport van de Expertgroep Doorlopende Leerlijnen Taal en Rekenen dat in 2008 in opdracht van het ministerie van OCW werd geschreven. Deze serie van twaalf blogs heeft dan ook als onderwerp: aandacht voor taal binnen de LOB-methodiek HorizonTaal.

Ik hoop dat deze blogs bijdragen aan je persoonlijke ontwikkeling! Of je nu professional bent in het onderwijs, ouder of op een andere manier geïnteresseerd in dit onderwerp.

Wanneer je vragen hebt over de methodiek HorizonTaal, of wilt weten wat Loopbaanparadox voor jou of jouw school kan betekenen, of wanneer er persoonlijke vragen ontstaan, is het altijd mogelijk om hierover te mailen (cora@loopbaanparadox.nl). Gratis!

Intentionaliteit en wederkerigheid

Het vergroten van taalvaardigheid vindt plaats door mediërend te leren, schreef ik in mijn vorige blog. Mediërend leren houdt in dat je als docent de leerling volgt, en niet andersom. Je sluit aan bij de kennis van de leerling, en probeert hem van daaruit verder te helpen. Om als docent mediërend te leren zijn vier vaardigheden van belang: intentionaliteit en wederkerigheid, zingeving, competentie en transcendentie. In dit blog staat de eerste vaardigheid centraal, intentionaliteit en wederkerigheid.

Wat intentionaliteit en wederkerigheid inhouden beschrijft Vanmontfort als volgt:

Het principe van intentionaliteit: Er is een grotere kans om taal te leren als de meer taalvaardige taalgebruiker de intentie heeft om samen met minder taalvaardige kinderen en jongeren een gemeenschappelijke activiteit tot een goed einde te brengen. Als de deelnemers bij de aanvang van de activiteit weinig kennis van de wereld met elkaar delen om de activiteit tot een goed einde te brengen, is de motivatie groter om hun gezamenlijke kennis van de wereld uit te breiden om de activiteit goed af te ronden en daarbij op een natuurlijke manier taal te gebruiken. (Vanmonfoort 2010a; Vanmonfoort 2009).

Met andere woorden, leerlingen kunnen taalvaardiger worden als de docent samen met hen een gezamenlijke activiteit doen en afrondt waarbij hij of zij vanzelfsprekend én bewust taal gebruikt. Hoe kan dat in de praktijk in z’n werk gaan?

De praktijk van HorizonTaal 

De opdracht

Ik ben met een klas VMBO-gt bezig met een les HorizonTaal, concreet met het Kennisdomein Psychologie en Pedagogiek. Vier jongens, 12 en 13 jaar, kiezen voor de onderstaande opdracht Psycholoog.

Je werkt als psycholoog voor een consultatiebureau voor ouders. Tijdens de spreekuren kunnen ouders je hun vragen en zorgen voorleggen over de opvoeding van hun kinderen. Tijdens je studie heb je informatie gekregen over de manieren waarop gewenst gedrag kan worden aangeleerd, en die kunnen worden gebruikt om niet gewenst gedrag af te leren. Deze kapstokken helpen je om een moeilijke opvoedingssituatie te begrijpen en om een adviesplan op te stellen dat de opvoeding in een gezin weer in goede banen kan leiden.

Vandaag hebben enkele ouders voor het eerst met jou over hun probleem gesproken. Je wilt graag voor elk van hen een gepast advies voorbereiden dat je bij het volgende bezoek met hen zal bespreken.

 Leerlingen aan de slag

Björn steekt zijn vinger op: ‘Mevrouw, mogen we zelf een plan maken, hoe wij denken dat die ouders het moeten doen?’
‘Jazeker, dat lijkt mij zelfs een heel goed idee. Hebben jullie een idee hoe je dat moet doen?’
Noa, een groepsgenoot van Björn, reageert met: ‘Tuurlijk, dan moet je een zorgplan maken…’ Hij lacht triomfantelijk.
Ik kijk hem verrast en met veel respect aan. ‘Dat zijn mooie en grote woorden. Je bent echt al een goede psycholoog.’ Ik kijk wat vragend.
‘Toen ik naar een psycholoog moest, ging hij dat ook doen.’
Ah, dat maakt meer duidelijk. We zitten eigenlijk al in een professioneel taalveld, dat ver ligt buiten de taalwereld van ‘jongens onder elkaar’.
‘Hebben jullie een idee hoe jullie dat gaan aanpakken?’
‘Gewoon even googelen.’ Hun lichaamshouding vertelt me dat ze mij niet meer nodig hebben…

De mediërende rol van de docent: intentie en wederkerigheid

De jongens gaan de slag. Ik loop rond. Tien minuten later gaat de vinger van Björn weer omhoog. Ik ga naast hem staan en kijk op het scherm. Ze hebben een voorbeeld gevonden van een zorgplan van huisartsen (https://www.nhg.org/sites/default/files/content/nhg_org/uploads/b019voorbeeld_van_een_zorgplan_feb13.pdf – 8-8-2014). We bespreken het zorgplan dat ze gevonden hebben en proberen met elkaar een vertaling te zoeken naar hun opdracht als psychologen. Dat lukt hen en aan het einde van de les presenteren de jongens een mooi zorgplan.

Hoe vond in deze situatie intentionaliteit en wederkerigheid plaats? Doordat ik hen in hun rol van deskundigen liet, namen ze die rol ook op zich. Ik had de intentie dat de jongens met elkaar, en met mij als begeleider tot een advies zouden kunnen komen. We waren samen aan het onderzoeken hoe we onze deskundigheid ten behoeve van de opdracht konden vergroten. Daarbij bleef ik, taalvaardiger dan zij vanwege mijn leeftijd, met hen op een hoog niveau communiceren, waardoor zij ‘spelenderwijs’ hun taalvaardigheid trainden.

Groeivraag

Hoe kun jij als docent of ouder de mediatievaardigheid intentionaliteit en wederkerigheid inzetten, om samen met de leerlingen of je kinderen spelenderwijs te werken aan taalvaardigheid?

Vooruitblik

In het blog van volgende week staat de tweede mediatievaardigheid centraal, zingeving.

Bronnen voor deze serie

• Clark, Herbert H. (2005), Using language. Cambridge: Cambridge University Press.
• Expertgroep Doorlopende Leerlijnen Taal en Rekenen (2008a), Over de drempels met taal en rekenen. Hoofdrapport van de Expertgroep Doorlopende leerlijnen Taal en Rekenen. SLO: Enschede. http://www.slo.nl/nieuws/dll/Hoofdrapport.pdf/download – voor het laatst geraadpleegd 7-8-2014.
• Expertgroep Doorlopende Leerlijnen Taal en Rekenen (2008b), Over de drempels met taal. De niveaus voor de taalvaardigheid. Onderdeel van de eindrapportage van de Expertgroep Doorlopende Leerlijnen Taal en Rekenen. SLO: Enschede. http://www.slo.nl/nieuws/dll/Taalrapport.pdf/ – voor het laatst geraadpleegd 9-1-2015.
• Expertgroep Doorlopende Leerlijnen Taal en Rekenen (2008c), Over de drempels met rekenen. Consolideren, onderhouden, gebruiken en verdiepen. Onderdeel van de eindrapportage van de Expertgroep Doorlopende Leerlijnen Taal en Rekenen. SLO: Enschede. http://www.slo.nl/nieuws/dll/Rekenrapport.pdf/ – voor het laatst geraadpleegd 9-1-15.
• Rossum, Cora van (2014), Kwetsbaarheid is kracht. Menselijk maatwerk in duurzaam, inspirerend en ambachtelijk loopbaan- en studiekeuzeadvies. Rotterdam: Loopbaanparadox.
• Vanmontfort, Magda van (2010a), ‘Taal en mediatie. Een beschouwing over communicatie in het onderwijs – mogelijke breuklijnen en wat mensen kunnen doen om breuken te helen’. In: Zorgbreed.Tijdschrift voor integrale leerlingenzorg 8, nr. 29, pp. 2-11. http://www.maklu.nl/MakluEnGarant/BookDetails.aspx?id=9781162169088 – voor het laatst geraadpleegd 7-8-2014.
• Vanmontfort, Magda van (2010b), HorizonTaal, Studiekeuze als ontdekking, handleiding. Antwerpen / Apeldoorn: Garant.
• Vanmontfort, Magda van (2009), ‘HorizonTaal – een leek voor de klas’. In: Caleidoscoop 21, nr. 6, pp. 4-21. http://caleidoscoop.be/index.php?ID=41314 – voor het laatst geraadpleegd 9-8-2014.

Over de LOB-methodiek HorizonTaal

De LOB-methodiek HorizonTaal wordt door Loopbaanparadox op een aantal middelbare scholen in Nederland gefaciliteerd. HorizonTaal is ontwikkeld door de Vlaamse Magda Vanmontfort, psycholoog en taalkundige. De methodiek is bedoeld voor middelbare scholieren van 13-14 jaar en bestaat uit twee componenten: beroepskeuze- en loopbaanontwikkeling én taalontwikkeling.

In 2014 schreef ik een blogserie over de inhoud en vormgeving van de LOB-methodiek HorizonTaal. Deze blogserie is  na te lezen op http://loopbaanparadox.nl.

Over het blog

De missie van Loopbaanparadox is: “Kwetsbaarheid is kracht! Menselijk maatwerk in duurzaam, inspirerend en ambachtelijk loopbaan- en studiekeuzeadvies”. Het blog draagt in dit kader kennis, inspiratie en deskundigheid over en verschijnt iedere maandag.

De foto’s zijn van fotograaf Marcel Sjoers (www.marcelsjoers.nl). Ze zijn te bestellen via marcel@marcelsjoers.nl. Het blog is geschreven door Cora van Rossum (www.loopbaanparadox.nl) en staat onder redactie van Marleen Schoonderwoerd (http://www.linkedin.com/in/marleenschoonderwoerd).

Cora van Rossum – www.loopbaanparadox.nl – 23-2-2015