Aflevering 10: Hoop in Borderline Times (1)

Inleiding

‘Kwetsbaarheid is kracht! Menselijk maatwerk in duurzaam, inspirerend en ambachtelijk loopbaan- en studiekeuzeadvies.’ Zo luidt de missie van mijn bedrijf Loopbaanparadox. Toch is kwetsbaarheid niet vanzelfsprekend. Het voelt vaak ‘eng’, ‘naakt’ en roept gevoelens van schaamte op. Wat zullen anderen wel niet van ons vinden als we echt zeggen wat we denken of voelen? In plaats daarvan trekken we liever muren overeind of zetten we maskers op. Zo worden we onaantastbaar.

Maar kwetsbaar zijn we. In deze blogserie wil ik met jullie onze kwetsbaarheid verkennen. Tegelijk wil ik wegen schetsen om die kwetsbaarheid te aanvaarden en hiermee om te gaan. Daar is wel moed voor nodig. Maar het gevolg is dat we onze (werk)relaties versterken. En dat we ons meer bewust zijn van wie we zijn en willen zijn. Wat een paradox. Kwetsbaarheid is kracht!

Elk blog sluit af met een persoonlijke groeivraag. Wanneer hierdoor persoonlijke dilemma’s boven komen, is het altijd mogelijk om hierover te mailen (cora@loopbaanparadox.nl). Gratis!

Hoop in Borderline Times volgens De Wachter

In de vorige blogs heb ik de borderlinekenmerken van onze samenleving verkend, zoals De Wachter die schetste. Daarmee stonden we steeds oog in oog met onze eigen kwetsbaarheid. Brené Brown wees daarbij richtingen om met deze kwetsbaarheid om te gaan.

De Wachter wil zijn schets van de Borderline Times niet somber eindigen. Hij wil ook een weg wijzen voor hoop, die hij ziet in de begrippen ‘hechting’ en ‘verbinding’. Daarbij verwijst hij onder andere naar de filosoof Emmanuel Levinas (1906 – 1995). Een mooi verhaal in dit verband is van Toon Tellegen dat De Wachter in zijn slothoofdstuk citeert. Daarmee begint dit blog. 

Cesuur

Op een ochtend klopte de mier al vroeg op de deur van de eekhoorn

‘Gezellig’, zei de eekhoorn.

‘Maar daar kom ik niet voor,’ zei de mier.

‘Maar je hebt toch wel zin in wat stroop?’

‘Nou ja… een klein beetje dan.’

Met zijn mond vol stroop vertelde de mier waarvoor hij gekomen was.

‘We moesten elkaar een tijdje niet zien’, zei hij.

‘Waarom niet?’ vroeg de eekhoorn verbaasd. Hij vond het juist heel gezellig als de mier zomaar langskwam. Hij had zijn mond vol pap en keek de mier met grote ogen aan.

‘Om erachter te komen of we elkaar zullen missen’, zei de mier.

‘Missen?’

‘Missen. Je weet toch wel wat dat is?’

‘Nee’, zei de eekhoorn.

‘Missen is iets wat je voelt als iets er niet is.’

‘Wat voel je dan?’

‘Ja, daar gaat het nou om.’

‘Dan zullen we elkaar dus missen’, zei de eekhoorn verdrietig.

‘Nee’, zei de mier, ‘want we kunnen elkaar ook vergeten.’

‘Vergeten! Jou?!’ riep de eekhoorn.

‘Nou’, zei de mier. ‘Schreeuw maar niet zo hard.’

De eekhoorn legde zijn hoofd in zijn handen.

‘Ik zal jou nooit vergeten’, zei hij zacht.

‘Nou ja’, zei de mier. ‘Dat moeten we nog afwachten. Dag!’

En heel plotseling stapte hij de deur uit en liet zich langs de stam van de beuk naar beneden zakken.

De eekhoorn begon hem onmiddellijk te missen.

‘Mier’, riep hij, ‘ik mis je!’ Zijn stem kaatste heen en weer tussen de bomen.

‘Dat kan nu nog niet!’ zei de mier. ‘Ik ben nog niet eens weg!’

‘Maar het is toch zo!’ riep de eekhoorn.

‘Wacht nou toch even’, klonk de stem van de mier nog uit de verte.

De eekhoorn zuchtte en besloot te wachten. Maar hij miste de mier steeds heviger. Soms dacht hij even aan beukennotenmoes, of aan de verjaardag van de tor, die avond, maar dan miste hij de mier weer.

’s Middags hield hij het niet langer uit en ging hij naar buiten. Maar hij had nog geen drie stappen gedaan of hij kwam de mier tegen, moe, bezweet en tevreden.

‘Het klopt’, zei de mier. ‘Ik mis jou ook. En ik ben je niet vergeten.’

‘Zie je wel’, zei de eekhoorn.

‘Ja’, zei de mier. En met hun armen om elkaars schouders liepen ze naar de rivier om naar het glinsteren van de golven te kijken.

Toon Tellegen, Alle verhalen over de eekhoorn en de andere dieren, p.  131)

(De Wachter 2103, p. 274)

Hechting en verbinding

Ik houd van de verhalen van Toon Tellegen. Ze laten zulke mooie simpele levenswijsheden zien. Voor De Wachter biedt dit verhaal een hoopvol antwoord op de Borderline Times die hij beschreef, namelijk het antwoord van verbinding en hechting.

We leven in een tijd van vluchtige relaties, een hypecultuur, een cultuur waarin we makkelijk zaken verdringen, omdat er altijd wel manieren van verdringing voorhanden zijn. Maar diepgaande relaties, verbinding en hechting, vormen een tegenkracht tegen de uitholling van onze persoonlijke identiteit en het geheel van onze samenleving.

Kleine goedheid

Voor een invulling van het thema hechting wijst De Wachter naar de joodse filosoof Levinas. Levinas geeft aan dat werkelijke verbinding en hechting nooit voort kunnen komen uit systemen. Verbinding en hechting komen voort vanuit onze reactie op het appel van een ander mens, of in Levinas’ woorden, van de Ander. Ik citeer De Wachter als volgt:

De verantwoordelijkheid voor de Ander functioneert als kritisch correctivum, namelijk als het ‘wonder van de kleine goedheid’. In deze wereld kan het goede enkel maar partieel, beperkt en fragmentarisch gerealiseerd worden. De sociale, politieke en economische ontwerpen kunnen volgens Levinas nooit het laatste woord hebben. Ze moeten steeds weer overschreden worden door de interindividuele verantwoordelijkheid van mens tot mens. Deze ‘kleine goedheid’ staat boven elk systeem, en kan en moet elke mens uitvinden op grond van zijn uniciteit van uitverkorene, op grond van het voorrecht dat ieder pas ‘ik’ is door zijn uitverkiezing. Door het appel van het Gelaat ben ik degene die moet antwoorden en die niet kan worden vervangen. Het is mijn unieke rol, mijn roeping.

(De Wachter 2013, p. 280)

Waar ik de Ander ontmoet, vraagt de ander mij om respons. De Ander kiest mij als het ware uit om antwoord te geven. Dat kan niemand anders voor mij doen. Ik ben verantwoordelijkheid voor het hoe, wat en waarom van die respons. En ik kan het ook niet doen. In het antwoord geven op het appel van de Ander ligt volgens De Wachter een antwoord én de hoop op onze persoonlijke en maatschappelijke identiteitscrisis.

Groeivraag

Wat kun jij leren over de woorden verbinding en hechting wanneer je het bovenstaande leest? Wat wil je ermee? Hoe ga je dat dan doen? Maak het concreet.

Vooruitblik

Volgende week het laatste blog in deze serie. In dit blog komt Brené Brown nog een keer aan het woord en maakt zij duidelijk wat haar weg van hoop is in Borderline Times.

Bronnen voor deze serie

• Brown, Brené (2013), De kracht van kwetsbaarheid. Heb de moed om niet perfect te willen zijn, Utrecht: A.W. Bruna Uitgevers B.V.
• Brown, Brené (2013), De moed van imperfectie. Laat gaan wie je denkt te moeten zijn, Utrecht: A.W. Bruna Uitgevers B.V.
• Rossum, Cora van (2014), Kwetsbaarheid is kracht. Menselijk maatwerk in duurzaam, inspirerend en ambachtelijk loopbaan- en studiekeuzeadvies, Uitgave Loopbaanparadox.
• Wachter, Dirk De (2013), Borderline Times. Het einde van de normaliteit, Tielt: Uitgeverij Lannoo nv.

Over het blog

De missie van Loopbaanparadox is: “Kwetsbaarheid is kracht! Menselijk maatwerk in duurzaam, inspirerend en ambachtelijk loopbaan- en studiekeuzeadvies”. Het blog draagt in dit kader kennis, inspiratie en deskundigheid over en verschijnt iedere maandag.

De foto’s zijn van fotograaf Marcel Sjoers (www.marcelsjoers.nl). Ze zijn te bestellen via marcel@marcelsjoers.nl. Het blog is geschreven door Cora van Rossum (www.loopbaanparadox.nl) en staat onder redactie van Marleen Schoonderwoerd (http://www.linkedin.com/in/marleenschoonderwoerd).

Cora van Rossum – www.loopbaanparadox.nl – 29-6-2015