Leiderschap is leven met illusies

Wat kunnen we leren van leiders in de wereld? Hoe kunnen zij ons inspireren voor ons persoonlijk leiderschap? In deze blogserie staan we stil bij zeven leidersfiguren. De laatste leider die we belichten, is Barack Obama. In aflevering 4 gaat het over de illusies die Obama zich had gemaakt van zijn vader, en die steeds niet bleken te kloppen. Een vraag ten aanzien van leiderschap is dan: hoe leven we met onze (gebroken) illusies?

Illusies als waarheden

Vraag aan vier mensen in dezelfde situatie het verhaal van die situatie te vertellen. Je krijgt vier verschillende verhalen. Als mens hebben we behoefte aan een zeker houvast. Dus maken we beelden, verhalen. En die liggen vaak dicht bij de werkelijkheid of staan er juist wat verder van af. Daarbij kunnen we de werkelijkheid maar op een beperkte manier kennen. We zijn beperkt in onze waarneming en dat wat wij waarnemen is meestal verbonden met ons eigen verhaal. Daardoor lichten sommige dingen juist op en blijven juist andere niet of minder belicht.

Ik kan het ook anders zeggen: illusies zijn onze eigen gemaakte waarheden. Dat blijkt ook uit het verhaal van Obama.

Gebroken illusies

Barack Obama groeide op vrijwel in afwezigheid van zijn vader. Zijn moeder en grootouders geven hem het beeld van zijn vader mee van een eerlijk, wat robuust en soms wat compromisloos liefdevol mens. Als hij begin twintig is, komt zijn zus Auma uit Duitsland, die wel bij hun vader in Kenia is opgegroeid, hem opzoeken. Zij heeft veel minder rooskleurige verhalen over hem. En ze zijn voor hem een desillusie. In zijn biografie schrijft Obama:

‘Nu, terwijl ik bij het licht van een enkel peertje op een harde stoel zat, was dat beeld opeens verdwenen. Vervangen door… wat? Een verbitterde dronkaard? Een agressieve echtgenoot? Een verslagen, eenzame bureaucraat? Te bedenken dat ik mijn hele leven had geworsteld met niets meer dan een geest! Het duizelde me even; als Auma niet in de kamer had gelegen, was ik waarschijnlijk hardop in lachen uitgebarsten. De koning is van zijn troon gestoten, dacht ik. Het masker is gevallen. Het gepeupel in mijn hoofd kan amok maken; ik kan gewoon doen waar ik zin in heb. Want welke man buiten mijn vader heeft de macht om me het tegendeel te vertellen? Wat ik ook doe, zo leek het, ik zal het niet slechter dan hij doen.’ (Obama, 2017, p.217)

Het beeld van een sterke vader, valt voor Obama in stukken uiteen. En als Obama een heel aantal jaren later naar Kenia gaat, en samen met Auma zijn familie bezoekt, gaat het beeld van zijn vader opnieuw op zijn kop… De man terug van weggeweest, gestudeerd, niet meer goed kan wortelen in de Afrikaanse cultuur. Er vormt zich in Obama een nieuwe vorm van mildheid over zijn vader en hij kan zijn familieverhaal nu rond maken.

Illusies maken deel uit van onze identiteit

We zijn onderdeel van ons hele verhaal, van ons familieverhaal, van het verhaal van de organisatie waar we werken, het verhaal van onze voetbalclub. Hierover heb ik geschreven in de eerdere blogs.  Het lastige van de illusies – zoals ook Obama die had gemaakt – is dat die illusies onderdeel worden van ons verhaal en daarmee van onze identiteit. Op het moment dat de illusie als een luchtbel uit elkaar spat en er een andere werkelijkheid opduikt waartoe we ons moeten verhouden, dan gebeurt er iets op identiteitsniveau. In het geval van Obama heeft zijn beeld van zijn vader zeker invloed op zijn eigen verhaal. In het bovenstaande lezen we drie verschillende beelden. Als eerste een eerlijke man, recht door zee, die het ver schopt met een immigratieachtergrond. Daarna een gewelddadige, verslagen, eenzame man en verwaarlozende vader. En tot slot het beeld van mildheid van iemand met idealen die niet opnieuw in de oude puzzel van zijn eigen cultuur past.

Van welke vader ben je dan een zoon? En wat van jouw vader is in jouw aanwezig? Onze beelden en verhalen hebben op diep identiteitsniveau invloed op ons zelfbeeld en zelfbewustzijn. 

Een nieuwe verhouding vinden tot gebroken illusies

Zelf ben ik opgegroeid in een christelijke achtergrond. Bij veel mensen zie ik dat de beelden van God die ze in hun leven opbouwden ergens worden doorgeprikt. En dat betekent dan vaak het einde van God, om het in de woorden van Nietzsche te zeggen. Mensen vinden dan geen nieuwe verhouding tot de entiteit God. Ze hebben de gebroken illusie niet kunnen omvormen tot een nieuw beeld. Dat is jammer, dan gaat veel waardevols verloren. Lukt het jou om als mens of in jouw organisatie gebroken illusies te transformeren naar een nieuw begin? Dat is levensecht. Dan is breken geen verlies en is transformeren winst!

Ook benieuwd naar de andere blogs in de serie Leren van leiders? Klik dan op de namen van de leiders: Nelson Mandela, Martin Luther King, Albert Einstein, Steve Jobs, Ghandi en Winston Churchill.

Bronnen voor de serie Leren van Leiders

Meer weten over de bronnen voor deze serie? Klik dan hier:

Toon text

De foto’s zijn van fotograaf Marcel Sjoers (www.marcelsjoers.nl). Ze zijn te bestellen via marcel@marcelsjoers.nl. Het blog is geschreven door Cora van Rossum (www.loopbaanparadox.nl) en staat onder redactie van Marleen Schoonderwoerd (http://www.linkedin.com/in/marleenschoonderwoerd).

Wanneer door dit blog persoonlijke dilemma’s boven komen, is het altijd mogelijk om hierover te mailen (cora@loopbaanparadox.nl). Gratis!

Cora van Rossum – www.loopbaanparadox.nl –21-09-2020